تنوع ریختی برگ نمدار (Tilia spp.) در جنگل‌های هیرکانی

Abstract

به منظور بررسی حضور گونه‌های متفاوت جنس نمدار در جنگل‌های هیرکانی، بعد از نمونه‌برداری برگ در سراسر محدوه پراکنش آن در شمال ایران، اقدام به بیومتری صفات مورفولوژیک و مطالعه نوع کرک‌های سطح پشت و روی برگ با استفاده از میکروسکوپ الکترونی گردید. نتایج حاصل از بررسی ریخت‌شناسی، وجود هفت گروه با صفات ریختی متمایز را تأیید می‌نماید. تحلیل ممیزی، صفات حضور کرک در پشت و روی برگ، شکل حاشیه برگ و حضور کرک روی دمبرگ را مهم‌ترین صفات تشخیصی در تمایز گروه‌ها از یکدیگر معرفی می‌نماید. برگ درختان گروه اول، به دلیل دارا بودن کرک‌های ستاره‌ای پراکنده در روی سطح برگ از سایر گروه‌ها متمایز است. از نظر نوع و شکل حاشیه برگ، درختان واقع در گروه دوم و سوم با دارا بودن دندانه کشیده و با خارهای بلند روی دندانه و همچنین نوک بسیار کشیده به راحتی از سایر گروه‌ها تفکیک می‌گردند. البته، تنها تفاوت این دو گروه وجود کرک ستاره‌ای در پشت برگ و دمبرگ گروه دوم است. همچنین درختان گروه چهارم و پنجم نیز در سطح پشتی برگ دارای کرک ستاره‌ای هستند؛ با این تفاوت که دمبرگ در گروه چهارم دارای کرک‌های ستاره‌ای هستند. گروه ششم دارای دمبرگ کرک‌دار و پشت و روی برگ صاف هستند و در نهایت در گروه هفتم، دمبرگ و سطح برگ کاملاً صاف و بدون کرک هستند. این تحقیق، ضمن محتمل دانستن حضور گونه‌های<br /> Tilia begonifolia Steven، T. dasystyla Steven، Rupr. T. caucasica، حضور T. platyphyllos Scop. را در ایران مورد تردید قرار می‌دهد. همچنین تاکسون جدیدی از جنس نمدار واقع در ارتفاعات بالابند و کوهستانی جنگل‌های شمال ایران را معرفی نموده، تصمیم‌گیری نهایی را به انجام مطالعات تکمیلی از جمله مطالعات ریخت‌شناسی میوه، گل و مطالعه مولکولی منوط می‌نماید.