تحلیل زمین‌ریخت‌شناسی و رشد تاقدیس مرتبط با راندگی‌ پنهان بیرجند با استفاده از تغییرات بعد برخالی الگوی آبراهه‌ها

Abstract

چکیده تاقدیس بیرجند نوعی چین پیشروی گسله است که در بالای گسل راندگی پنهان شکل گرفته و توسط 12 گسل پارگی به 11 قطعه تقسیم شده است. در این تحقیق، دگرریختی سنوزوئیک بالایی مرتبط با راندگی‌ پنهان بیرجند به کمیت درآمده است. بدین منظور، بعد برخالی الگوهای زهکشی واقع بر تاقدیس بیرجند محاسبه و ویژگی‌های آماری آن بیان شده است. توزیع مکانی پنجره‌هایی با بعد برخالی نزدیک 2 در مناطقی است که نشیب کم، ارتفاعات پست و واحدهای مارن و توف دارند. این پنجره‌ها در یال شمالی چین و نیز به سوی قطعات انتهایی شمال باختری (10و 11) فراوانی نسبی بیشتری دارند. این موضوع به شیب کم یال پشتی چین و ستیغ مسطح قطعه انتهایی شماره 11 بر می‌گردد. در تاقدیس بیرجند به سمت شمال باختری، رشد جانبی چین در دشت بیرجند و نزدیک کوهستان شکراب به شکل شیب ملایم در رسوبات مخروط‌افکنه‌های آبرفتی محرز است. در مراحل رشد پیشرونده تاقدیس بیرجند، قطعات از شمال باختر به سمت جنوب خاور به بلوغ ساختاری بیشتری رسیده‌اند و از مقادیر بعد برخالی پایین‌تری برخوردارند. در یال پشتی و ستیغ پهن چین، الگوی آبراهه‌ها داربستی و درختی شده و بعد برخالی به 2 نزدیک می‌شود و در یال جلویی که نشیب متوسط تا پرشیب است الگوی آبراهه‌ها به موازی تغییر می‌یابد و بعد برخالی کم می‌شود. دگرریختی سطحی ناشی از هندسه راندگی پنهان بیرجند، الگو و تراکم شبکه آبراهه‌ها را با اثر در توپوگرافی و سنگ‎شناسی منطقه کنترل می‌کند و نتیجه آن بعد برخالی بالا در مناطقی است که پویایی زمین‌ساختی بیشتری دارند.