اثر ازتوباکتر بر فتوسنتز و تولید زیست‌توده گیاهان شیرین‌بیان (. Glycyrrhiza glabra L) حاصل از بذر و ریزوم در شرایط کاهش کوددهی نیتروژن

Abstract

سابقه و هدف: گیاه . Glycyrrhiza glabra Lکه معمولاً به‌نام شیرین‌بیان شناخته می‌شود، یک گیاه دارویی چندساله است که از فواید مختلفی برای سلامتی برخوردار است. عصاره ریشه شیرین‌بیان را می‌توان برای طب سنتی و صتایع غذایی و دارویی استفاده کرد زیرا حاوی ترکیبات فعال زیستی و ترکیبات مهمی از جمله گلیسیریزین، لیکویریتین و گلابرین است. استفاده از ریزوباکتری‌های محرک رشد گیاه به‌عنوان کودهای زیستی به طور فزاینده‌ای به‌عنوان راهی برای کاهش میزان کاربرد کودهای شیمیایی در سیستم‌های کشاورزی پیشنهاد شده است. بنابراین، هدف از این مطالعه ارزیابی تاثیر ازتوباکتر به عنوان یکی از محرک‌های رشد گیاه به تنهایی و در تلفیق با سطح کاهش یافته کاربرد کود شیمیایی بر فتوسنتز، تبادلات گازی و تولید زیست‌توده گیاهان شیرین‌بیان تکثیرشده از طریق بذر و ریزوم بود.مواد و روش‌ها: آزمایش مزرعه‌ای با تلقیح بذور و ریزوم‌های گیاهان شیرین‌بیان باAzotobacter chroococcum (Ac: سویه 1087) به‌تنهایی یا در ترکیب با سطح کاهش یافته کاربرد کودهای شیمیایی انجام شد. پنج تیمار آزمایش شامل (1) شاهد: بدون تلقیح و کوددهی (2) تلقیح با Ac؛ (3) 100 درصد کوددهی: 100 درصد مقدار توصیه شده نیتروژن؛ (4)50 درصد کوددهی و (5) 50 درصد کوددهی+ تلقیح با Ac بود که در هر دو روش تکثیر (بذر و ریزوم) مورد ارزیابی قرار گرفتند. سرعت فتوسنتز خالص، سرعت تعرق برگ، CO2 بین‌سلولی، راندمان مصرف آب فتوسنتزی، محتوای کلروفیل (عدد SPAD)، ارتفاع بوته، سطح برگ و وزن خشک اندام هوایی، ریشه، ریزوم و زیست‌توده کل (ریزوم+ریشه) اندازه‌گیری شد.یافته‌ها: نتایج مشاهده شده نشان داد که گیاهان حاصل از ریزوم نسبت به گیاهان حاصل از بذر افزایش 75 درصدی در ارتفاع بوته، افزایش چهار برابری سطح برگ در بوته، افزایش نه برابری وزن خشک اندام هوایی، افزایش 6/6 برابری در وزن هر ریزوم و به ترتیب افزایش 23 برابر، 3/7 برابر و 1/11 برابری در تولید ریزوم، ریشه و زیست‌توده کل نشان دادند. نتایج همچنین نشان داد که، تلقیح با ازتوباکتر بیش از پارامترهای مرتبط با رشد رویشی و تولید زیست‌توده اندام هوایی، تولید زیست‌توده ریشه را تحت تاثیر قرار داد. از نکات جالب توجه این بررسی این بود که تلقیح هم‌زمان ازتوباکتر همراه با کاربرد میزان 50 درصد کود، با بهبود 180 و 114 درصدی سطح برگ، 13 و 9 درصدی محتوای کلروفیل، 119 و 15 درصدی فتوسنتز خالص و 43 و 42 درصدی کارایی مصرف آب فتوسنتزی، محتوای ماده خشک اندام هوایی را به ترتیب 134 و 147 درصد و تولید زیست‌توده کل را به ترتیب 149 و 94 درصد به‌ترتیب در گیاهان حاصل از ریزوم و بذر بهبود داد. علاوه بر این، نتایج نشان داد که تلقیح هم‌زمان ازتوباکتر و کاربرد 50 درصد اوره نتایج مشابهی با کاربرد 100 درصد کود شیمیایی اوره نشان داد. نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان داد که تلقیح با A. chroococcum در تلفیق با دوز کاهش یافته کاریرد اوره می‌تواند بدون کاهش معنی‌دار عملکرد شیرین‌بیان تولید شده از طریق بذر و ریزوم، میزان کوددهی نیتروژن را تا 50 درصد کاهش دهد. نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که شیرین‌بیان حاصل از ریزوم در سال اول رشد در صفات مختلف رشد و عملکرد، افزایش چند برابری نسبت به شیرین‌بیان حاصل از بذر نشان داد. این می‌تواند در فرایند تولید گیاهان شیرین‌بیان در شرایط مختلف، براساس جوانب مختلف تولید مد نظر قرار گیرد.