تحلیل محیطی فرونشست زمین در دشت اسدآباد همدان و مخاطرات آن

Abstract

فرونشست به حرکت قائم و رو به پایین زمین گفته می‌شود که در طی سال‌های اخیر بسیاری از دشت‌های کشور را تهدید کرده است. دشت اسدآباد در استان همدان با توجه به وضعیت هیدرواقلیمی و ژئومورفولوژی آن در معرض این مخاطره قرار دارد. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به ارزیابی میزان فرونشست دشت اسدآباد و تحلیل عوامل مؤثر در آن پرداخته شده است. در این تحقیق از 97 تصویر راداری سنتینل 1، مدل رقومی ارتفاعی 30 متر و لایه‌های رقومی اطلاعاتی به‌عنوان مهم‌ترین داده‌های تحقیق استفاده شد. مهم‌ترین ابزارهای استفاده‌شده در تحقیق شامل ArcGIS (به‌منظور تهیۀ نقشه‌های مدنظر)، GMT (به‌منظور اجرای فرایند تداخل‌سنجی راداری و مدل سری زمانی SBAS)، Super Decisions (به‌منظور وزن‌دهی به لایه‌های اطلاعات) و IDRISI (اجرای مدل WLC) بود. در این تحقیق برخلاف بسیاری از تحقیقات پیشین، ابتدا با استفاده از تصاویر راداری، میزان فرونشست منطقه برآورد شد و سپس با استفاده از مدل تلفیقی ANP-WLC و پارامترهای محیطی، نقشۀ مناطق مستعد فرونشست تهیه شد. سپس نتایج با نتایج به‌دست‌آمده از تصاویر راداری مقایسه شد. نتایج حاصل از تصاویر راداری نشان داد که دشت اسدآباد در دورۀ زمانی هفت‌ساله (2015 تا 2022) بین 132 تا 704 میلی‌متر فرونشست داشته و بیشترین فرونشست مربوط به مناطق مرکزی این دشت و مناطق جنوبی شهر اسدآباد بوده است. همچنین نتایج حاصل از پهنه‌بندی نیز نشان داد که مناطق جنوبی شهر اسدآباد و بخش‌های مرکزی دشت اسدآباد پتانسیل زیادی از نظر وقوع فرونشست دارند. مقایسه نتایج این بخش بیانگر انطباق آن بر نتایج حاصل از تصاویر راداری است. با توجه به موارد مذکور، با استفاده از پارامترهای طبیعی نیز می‌توان تا حد زیادی مناطق در معرض مخاطرۀ فرونشست را شناسایی کرد، چراکه فرونشست به‌طور مستقیم و غیرمستقیم متأثر از عوامل طبیعی از جمله وضعیت ژئومورفولوژی و هیدرولوژی منطقه است.