یادگیری تجربی و تغییر رفتار از طریق فعالیت‌های زیست‌بوم‌گردی: مطالعه ی کیفی گردشگران ایرانی

Abstract

طی سال‌های اخیر، جنبه­ های آموزشی تجربه­ ی سفرهای زیست­ بوم­ گردی (اکوتوریسم) و تأثیرگذاری آن بر رفتار و اخلاق گردشگران مورد توجه محققان قرار گرفته است. در عین حال، مطالعات انجام­ شده در باب آثار آموزشی زیست­ بوم­ گردی بیشتر به اخلاق زیست­ محیطی و کمتر به دیگر جنبه­ های آن پرداخته­ اند. در این مقاله، جنبه­ های زیست­ محیطی، اجتماعی و فردیِ یادگیری تجربی و تغییر رفتار با شرکت­ در فعالیت­ های زیست­ بوم­ گردی در ایران مورد تحلیل قرار می­ گیرد. پژوهش میدانی با بهره­ گیری از روش کیفی اکتشافی مبتنی بر مصاحبه­ های عمیق انجام شده است. نمونه­ گیری به شکل هدفمند صورت گرفته و در مجموع با 24 گردشگر، شامل 6 زن و 18 مردِ انتخاب­ شده از میان شرکت­ کنندگان در تورهای زیست­ بوم­ گردی سه بنگاه معتبر گردشگری ایران (یا آشنایان زیست­ بوم­ گرد آنان)، مصاحبه­ ی عمیق به عمل آمده است. مصاحبه­ ها با رویکرد اکتشافی، سوالات باز و بهره­ گیری از گفته­ های پاسخ­گویان برای طرح پرسش­ های بیش­تر درباره­ ی یادگیری تجربی و تغییر رفتار زیست­ محیطی، اجتماعی و فردی زیست­ بوم­ گردان از دید خود آنان انجام شده­ اند. یافته­ ها حاکی از اَشکال مختلف یادگیری تجربی و تغییر رفتار در میان شرکت­ کنندگان در فعالیت­ های زیست­ بوم­ گردی است. ابعاد زیست‏ محیطی یادگیری و تغییر رفتار در میان زیست­ بوم­ گردان مصاحبه شده شامل لذت از فهم محیط طبیعی، احترام به محیط زیست و قدردانی از آن، تمایل به شناخت محیط زیست، مسئولیت­ پذیری نسبت به محیط زیست و فعالیت جهت حفاظت از محیط زیست می­ گردد. هم­چنین، ابعاد اجتماعی و فردی یادگیری تجربی و تغییر رفتار نزد مصاحبه شدگان مشتمل بر احترام به هم‏سفران و تعامل مثبت با آنان، مسئولیت­ پذیری نسبت به دیگران، پیروی از نظرات جمع، تمایل به کار تیمی، احترام به جامعه‏ ی محلی و حس مسئولیت در قبال آن، مسئولیت­ پذیری و احترام نسبت به خود، تاب­ آوری هیجانی، چالش­ پذیری و توانایی عبور از چالش، و نیز هویت­ یابی و کسب نوعی معنویت است.