نوستالژیا؛ مشروعیت و ضد مشروعیت در دولت پهلوی

Abstract

تفسیر سیاست در دولت پهلوی، بر مبنای الگوی نوستالژیا، هدف این مقاله است. نوستالژیا، به­منزله موقعیتی بنیادین در حیات ذهنی انسان، می­تواند عرصه سیاسی را متأثر از مضامین و انگاره­های خود سازد. در این مقاله، با تمرکز بر دوره پهلوی، قصد داریم تا که نشان دهیم، مشروعیت، که از زمره مفاهیم اساسی مرتبط با سیاست است، ماهیتی عمدتاً نوستالژیک به‌خود گرفته بود. الگوی نوستالژیا، خودآگاه و ناخودآگاه، به یکی از سرمشق‌های جاافتاده و مسلط بر گفتمان­های ایران عصر پهلوی تبدیل شده بود. در این مقاله، نوستالژیا، به­مثابه محل اتصال فرهنگ و سیاست تفسیر می­شود. الگوی نوستالژیا، آن­چنان فراگیر بود که، حتی صورت­بندی نظری ایده­ها و افکار نیروهای رقیب و مخالف دولت پهلوی نیز، بیشتر درون چنین سرمشق فراگیر و عامی انجام می­شد. این، عام ­بودن نوستالژیا است که هم گفتمان ملی ایران باستان­گرایی حاکم و هم گفتمان دینی اسلام­گرایی رقیب (و برخی دیگر گفتمان­های حاضر در عرصه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی) را پوشش می­دهد. الگوی نوستالژیا، در عرصه سیاست، برای یکی (دولت پهلوی)، مقدمات کسب اعتبار و مشروعیت تدارک می­دید و برای دیگری (گفتمان رقیب)، لوازم مورد نیاز جهت سلب مشروعیت از نظام موجود را فراهم می­کرد. پارادایم نوستالژیا، نشان خود را بر سیاست در ایران آشکار ساخت.