رویکرد متفکران مسلمان ایران و روسیه به سیاست پان آسیائیسم ژاپن در اوایل قرن بیستم میلادی (مطالعه موردی عبدالرحیم طالبوف و عبدالرشید ابراهیم)

Abstract

در اوایل قرن بیستم میلادی ژاپن به‌عنوان یک قدرت نظامی ‌و سیاسی شرقی وارد معادلات سیاسی جهان شد. این امر موجب شادی ملت‌های آسیایی شد، چرا که ظهور ژاپن را در راستای رستاخیز جدید آسیا تلقی می‌کردند. از طرف دیگر در خود ژاپن عده‌ای شعار آسیا برای آسیایی‌ها را طرح نمودند. حامیان این اندیشه، که عنوان «پان آسیائیسم» یافت، خواهان توجه ویژه‌ی ژاپن به آسیا و حمایت از ملت‌های آسیایی در مقابل تهدیدات غرب بودند. حوادثی که در پی‌آمد، در عمل اندیشه‌ی پان آسیائیسم را به حاشیه راند، چرا که ژاپن خود به استعمارگری جدید تبدیل شده بود. با این حال عده‌ای از متفکران مسلمان (در ایران و روسیه) هنوز به ژاپن اعتماد داشتند و امید دریافت یاری از این کشور را در سر می‌پروراندند. عده‌ای از متفکران مسلمان نیز به اسلام آوردن ژاپنی‌ها دل بسته بودند و شایعاتی چون تشرّف امپراتور ژاپن به اسلام در گوششان طنین زیبایی داشت.<br />انعکاس اندیشه‌ی پان آسیائیسم در میان مسلمانان موضوع این مقاله است. این تحقیق در نظر دارد با روش توصیفی- تحلیلی از طریق بررسی آرای دو تن از متفکران مسلمان (عبدالرحیم طالبوف از ایران و عبدالرشید ابراهیم از روسیه) نوع نگاه ملت‌های مسلمان به مساله‌ی پان آسیائیسم، بخصوص در ایران و امپراتوری روسیه، را بررسی نماید. یافته‌های تحقیق مؤید آن است که توجه متفکران مسلمان به سیاست پان آسیائیسم ژاپن برای بهره‌برداری از قدرتِ در حال طلوع ژاپن برای مهار توسعه‌طلبی دیگر قدرتهای استعمارگر، بخصوص روسیه و انگلستان، بوده است.