زیست‌شناسی سرخرطومی Lixus fasciculatus به‏عنوان مهارکنندۀ درمنه‌ وحشی، Artemisia vulgaris در منطقۀ ارومیه

Abstract

زیست‌شناسی سرخرطومی ساقه‌خوار درمنۀ وحشی <em>Lixus fasciculaus </em>Boheman (Col., Curculionidae) روی <em>Artemisia vulgaris </em>L. (Asteraceae) در اطراف ارومیه مورد مطالعه قرارگرفت. نتایج نشان داد که این سرخرطومی یک نسل در سال دارد و به شکل لارو کامل داخل ساقه‌های خشکیده گیاه میزبان زمستان‌گذرانی می‌کند. خروج حشرات کامل از اواسط اردیبهشت ماه آغاز می‌شود و پس از خروج، از برگ‏های تازه گیاه میزبان تغذیه و در طول زندگی خود به‏طور متناوب جفت‌گیری می‌کنند. سرخرطومی‌های ماده، با حفر سوراخی در ساقه درمنه تخم‌های خود را به‏صورت انفرادی درون ساقه‌ها قرارداده و روی آن‌ها را با بقایای گیاهی حاصل از جویدن ساقه‌ها می‌پوشانند. میانگین باروری حشرات مادۀ سرخرطومی 6/4±4/23 تخم (دامنه 17 تا 32 تخم) برآورد شد. در شرایط طبیعی دورۀ رشد و نمو جنینی 8/1±3/8 روز (دامنه 6 تا 11 روز) طول کشید. لارو جوان پس از خارج شدن از تخم، با سوراخ کردن و نفوذ به درون ساقه از بافت‌های داخلی آن تغذیه می‌کند. لارو کاملاً رشد یافته یک حفره شفیرگی در درون ساقه ایجاد و نهایتاً در آن‌جا به شفیره تبدیل می‏شود. کامل شدن دوره لاروی بیش از 10 ماه طول می‌کشد. لاروهای کامل تا دهۀ اول اردیبهشت ماه سال بعد در داخل ساقه باقی مانده و از اواخر فروردین شفیره شدن آن‌ها آغاز می‌شود. بسته به شرایط آب و هوایی کامل شدن دورۀ شفیرگی 5/4±2/13 روز (دامنه 11 تا 19 روز) طول می‌کشد. حشرات کامل نسل جدید از اوایل اردیبهشت ماه ظاهر می‌شوند. در منطقۀ ارومیه لاروهای سرخرطومی <em>L. fasciculatus</em> توسط زنبورهای پارازیتوئید<em>Rhaconotus aciculatus </em>Ruthe, 1854 و<em>Schizoprymnus telengai</em> Tobias, 1976 (Hym.: Braconidae) و <em>Eurytoma ussuriensis </em>Zerova (1995) (Hym.: Eurytomidae) انگلی می‌شوند. ارتباط سرخرطومی <em>L. fasciculatus</em> با پارازیتوئیدهای ذکر شده و انتشار زنبورهای <em>S. telengai</em> و <em>E. ussuriensis</em>در ایران نیز برای اولین‌بار گزارش می‌شود.