فعالیّت فصلی و زیست‌شناسی سرخرطومی ساقه‌خوار خارپنبه Lixus cardui به‌عنوان عامل مهار زیستی علف‌های هرز خارپنبه Onopordum spp. در منطقه‌ی ارومیه

Abstract

علف‌های هرز خارپنبه <em>Onopordum </em>spp. گیاهان بومی حوضه‌ی مدیترانه و مناطق جنوب‌غربی و مرکزی آسیا هستند. این گیاهان دوساله بوده و فقط به‌وسیله‌ی بذر تکثیر می‌شوند. زیست‌شناسی سرخرطومی ساقه‌خوار خارپنه <em>Lixus cardui</em> روی گیاهان<em>Onopordum acanthium</em> و<em>O. leptolepi</em><em>s</em> در مزارع و چراگاه‌های اطراف ارومیه و در شرایط آزمایشگاهی بررسی شد. نتایج نشان داد که این سرخرطومی دارای یک نسل در سال بوده و به شکل حشره‌ی کامل درون ساقه‌های خشکیده گیاهان میزبان زمستان‌گذرانی می‌کند. سرخرطومی‌های زمستان‌گذران، در اوایل اردیبهشت ماه از درون ساقه‌های خشکیده‌ی گیاهان میزبان خارج شده و با استقرار روی بوته‌های نورسته‌ی خارپنبه از برگ و ساقه‌های نرم آن‌ها تغذیه و به‌طور متناوب جفت‌گیری می‌کنند. سپس حشرات کامل ماده، حفره‌هایی را در ساقه ایجادکرده و تخم‌های خود را به‌صورت انفرادی و یا در دسته‌های حداکثر پنج‌تایی درون آن‌ها قرار می‌دهند. سرخرطومی‌های ماده برای حفاظت تخم‌ها روی آن‌ها را با الیاف گیاهی تولید شده از جویدن ساقه، می‌پوشانند. هر سرخرطومی ماده در طول زندگی خود 63/3±35 تخم می‌گذارد. بعد از 6 تا 8 روز تخم‌ها تفریخ شده و لارو سن اول با حفر سوراخی به قسمت‌های درونی ساقه نفوذ و از بافت‌های آن تغذیه می‌کند. لاروهای کامل درون ساقه، حفره‌ی شفیرگی ایجاد کرده و سپس به شفیره تبدیل می‌شوند. بعد از 9 تا 13 روز حشرات کامل نسل جدید درون ساقه‌ها و در فصل تابستان به وجود می‌آیند. حشرات کامل نسل جدید در درون ساقه‌های خشکیده گیاه میزبان تا بهار سال بعد به‌صورت غیرفعال باقی مانده و در بهار سال بعد چرخه‌ی زندگی حشره دوباره آغاز می‌شود. مدت زمان لازم برای کامل شدن دوره‌ی رشدی این سرخرطومی از تخم تا حشره‌ی کامل در شرایط طبیعی 37 تا 48 روز طول می‌کشد.