شرایط و ویژگی‌های جهاد مطلوب از منظر مفسران و فقهای امامیه و اهل سنت

Abstract

شرایط و ویژگی‌های جهاد مطلوب، یکی از مباحث مهم جهاد است که از طریق منابع تفسیری و روایی موردبررسی مفسران و فقها قرار می‌گیرد. مقاله حاضر می‌کوشد با روش توصیفی- تحلیلی، جهاد را با تکیه‌بر شرایط و ویژگی‌های مطلوب آن موردبررسی و تحلیل قرار دهد. بدین ترتیب در ابتدا به مباحث نظری و تعریف جهاد در لغت و اصطلاح از منابع کتابخانه‌ای می‌پردازد سپس خلاصه‌ای از اقسام جهاد و شروط وجوب جهاد ذکر می‎شود و در انتها مفهوم جهاد مطلوب از دیدگاه آیات قرآن و فقه واکاوی می‎شود. از دستاوردهای این پژوهش این است که با توجه به آیه 15 سوره مبارکه انفال، فرار از جنگ در هنگام رویارویی با دشمن حرام است مگر در دو حالت، 1) برای فریب دادن آن‌ها 2) برای متّحد شدن با گروهی دیگر. همچنین بر اساس ظاهر آیه 94 سوره نساء، اسلام آوردن با زبان، چنانچه ظاهری هم باشد، مال و جان را حفظ می‌کند. در مورد اسیران جنگی میان شیعه و اهل سنت اختلافاتی وجود دارد که با توجه به آیه 4 سوره محمدj می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت: الف) هنگامی‌که هنوز جنگ پابرجاست، اسیرانی که در این موقع گرفته می‌شوند، امام مخیر است به زدن گردنشان، یا قطع دست و... . هنگامی‌که جنگ رو به اتمام است، امام در مورد اسیرانی که در این موقع به اسیری گرفته می‌شوند، مخیّر است میان آزاد کردن، فدیه گرفتن و یا بردگی آن‌ها.