بایسته‌های بوم‌شناسی سیاسی شهر: الگوی توزیع تاج‌پوشش درختی و نابرابری‌ فضایی در شهر تهران

Abstract

توزیع نابرابر فضای سبز، نوعی تولید اجتماعی محسوب می‌شود که اغلب در یک چرخه بازخوردی، با ایجاد شرایط بوم‌شناسانه نامتوازن، نقش خود را بر کیفیت محیط و تشدید نابرابری‌های درون شهری اعمال می‌‌کند. هدف مقاله حاضر تحلیل الگوی پراکنش تاج‌پوشش درختی واقع در عرصه کاربری‌های مسکونی (فضای سبز خصوصی) به منظور شناسایی عوامل مؤثر در نابرابری کیفیت محیط زندگی در شهر تهران است. مقاله حاضر به لحاظ نظری از رهیافت بوم‌شناسی سیاسی شهر بهره‌ می‌گیرد. از منظر بوم‌شناسی سیاسی شهر، عناصر شهری و از جمله فضای سبز، نوعی تولید اجتماعی به شمار می‌روند که تجسم و تحول آنها متأثر از اقتصاد سیاسی، الگوی مالکیت عمومی و خصوصی حاکم بر جامعه است. بعلاوه این تحقیق نوعی پژوهش همبستگی محسوب می‌شود. برای تهیه پایگاه داده‌های جغرافیایی مورد نیاز و تحلیل آنها، از فنون سنجش از دور و روش‌های تحلیل آماری استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که توزیع تاج پوشش درختی در شهر تهران، نابرابر و نامتوازن است. همچنین با عنایت به روابط متعامل تاج‌پوشش درختی و کیفیت محیط زندگی شهری، همبستگی درونی ارزش شاخص متوسط پوشش گیاهی با سایر شاخص‌های اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی موثر در نابرابری‌های فضایی در شهر تهران، در چارچوب تحلیل عاملی مورد توجه قرار گرفت. نتایج تحلیل مذکور نشان دهنده آن است که "عوامل اقتصادی- اکولوژیکی"، "الگوی استقرار اقشار اجتماعی و کیفیت سکونت"، "کیفیت سازه و بافت شهری"، "تراکم خانوار در واحد مسکونی" و "تمرکز و تراکم جمعیت و کاربری‌های آلاینده"، به ترتیب بیشترین نقش را در آشکارسازی نابرابری فضایی در شهر تهران دارند.