تحلیلی نوین از موقف صراط بر اساس تلقی عرفانی از حکمت متعالیه

Abstract

تاریخ حکمت گواه آن است که شناخت حیات پس از مرگ و گفت‌وگو پیرامون آن همواره از معماهای محبوب اندیشمندان بوده‌است. در میان ایشان، صدرالمتالهین یکی از موفق‌ترین متفکران مسلمانی است که توانست از بسیاری از مواقف پس از مرگ تحلیل و تبیینی عقلانی ارائه کند. از جمله مواقفی که ملاصدرا به تحلیل برهانی آن پرداخته، موقف صراط است. به باور او حقیقت صراط، چیزی جز تمثل نفس در هیئت پُلی بر جهنم نیست، درحالی‌که به نظر می‌رسد این قرائت از صراط، به‌تنهایی نوعی ناسازگاری با صراطی که در دین گفته شده دارد؛ پژوهش حاضر که به روش تحلیلی-توصیفی نگاشته شده، با التفات به مبانی منیع صدرایی و متون دینی، اثبات می‌کند صراط مشهود، بدون شائبه مجاز، وجهی از باطن انسان کامل محمدی است و آن‌چه صدرالمتالهین درباره صراط می‌گوید در حقیقت کیفیت گذر از صراط است؛ به این ترتیب در پژوهش حاضر در عین ارائه تفسیری جدید از صراطِ مشهود در قیامت، بر تفسیر ملاصدرا از صراط (با اندکی تصرف و به‌نحوی سازگار با خوانش مزبور)، تحفظ شده است.