تدوین مدل «محله کم‌کربن» به منظور کاربست در برنامه‌ریزی و طراحی شهری

Abstract

بیان مسأله: رویکرد «کم‌کربن» به عنوان هدفی برای اقتصاد، جامعه و شهر در ابتدای قرن اخیر مطرح گردید. این رویکرد در سال‌های اخیر در مقیاس‌های خرد و «محله‌»های شهری پیگیری گردیده است. اما به نظر می‌رسد در ادبیات علمی شهرسازی در کشور ما به خصوص در مقیاس محله هنوز به قدر کافی به آن پرداخته نشده است. هدف: این پژوهش در پی آن است که ضمن تدوین مدل نظری «محله کم‌کربن»، به کمک متخصصان داخلی و با رویکرد بومی، شاخص‌های آن را به منظور کاربست در راهبردهای برنامه‌ریزی و طراحی شهری، اولویت‌بندی نموده و اثرگذاری آن‌ها را بررسی نماید. روش:ابتدا ضمن بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای، بیش از 30 منبع علمی در حوزه توسعه کم‌کربن، مؤلفه‌ها و شاخص‌های «محله کم‌کربن» شناسایی و دسته‌بندی گردیده است. پس از آن به کمک پرسشنامه‌ای به شیوه ماتریس، از 9 تن از پژوهش‌گرانی که در این حوزه موضوعی مطالعه یا پژوهش داشته‌اند، تأثیرگذاری مؤلفه‌ها و شاخص‌ها در تحقق محله کم‌کربن، مورد پرسش قرار گرفته است. تحلیل داده‌های حاصل از پیمایش، به کمک روش ترکیبی «دنپ» انجام گرفت و مدل محله کم‌کربن در قالب 6 مؤلفه و 19 شاخص تدوین و تحلیل گردید. یافته‌ها: با توجه به یافته ها مهم‌ترین مؤلفه/ شاخص‌ها در تحقق محله کم‌کربن، «اجتماع محلی» و شاخص‌های «فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی مردم» و «مشارکت مردمی» است. در دسته شاخص‌های مؤلفه «فرم» نیز «زمینه‌گرایی بافت» و «فشردگی بافت» به عنوان اثرگذارترین شاخص‌ها در تحقق محله کم‌کربن شناخته شدند. در این مدل تحلیلی «اجتماع محلی» و «فرم» به عنوان مؤلفه‌های اثرگذار (علت) و سایر چهار مؤلفه، به عنوان مؤلفه‌های اثرپذیر (معلول) شناخته شدند. نتیجه­گیری: در نظر گرفتن اولویت‌ها در تحقق محله‌ای با حداقل مصرف انرژی‌های تجدیدناپذیر و حداقل انتشار آلودگی، هدفی است که بایست به طور جدی از جامعه دانشگاهی به مطالبه‌ای در حوزه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری تبدیل شود.