ارزیابی عوامل مؤثر بر ادراک ساکنین از کیفیت های محیطی محله (نمونه موردی: کوی گلشهر و پرواز تبریز)

Abstract

مقاله حاضر ابزار سنجش ادراک ساکنان از کیفیت محلات شهری را ارائه می­کند. این ابزار شامل یازده مقیاس سنجش ادراک کیفیت، در چهار معیار شامل جنبه­های فضایی، اجتماعی، عملکردی و زمینه­ای طبقه­بندی شده است. هدف مقاله، سنجش ادراک کیفیت محلات مسکونی جدید، شناسایی عوامل و شاخص­های مؤثر بر این کیفیت و ارتقای کیفیت­های روان­سنجی در قالب دیدگاه «شناختی_روان­شناسی» است و در پی پاسخ به سئوالات زیر است: میزان کیفیت ادراک شده ساکنان از محلات جدید کوی گلشهر و پرواز تبریز در چه سطحی قرار دارد؟ و چه عوامل و شاخص­هایی با چه میزان بر این کیفیت مؤثر هستند؟ روش تحقیق، توصیفی_تجربی با ابزار پرسشنامه است که به صورت نمونه­گیری تصادفی_خوشه­ای بین 250 نفر از ساکنان دو کوی گلشهر و پرواز شهر تبریز توزیع شدند. تجزیه و تحلیل داده­های پرسشنامه با استفاده از آزمون T تک­نمونه­ای، مقایسه زوجی و تحلیل رگرسیون چندگانه به کمک نرم­افزار spss انجام گرفت. نتایج تحقیق، ساختار عاملی مقیاس­ها را تأیید می­کند و نشان می­دهد که از میان عوامل فردی، عامل جنسیت و مالکیت بر کیفیت ادراکی ساکنان از محله اثرگذار است، از میان چهار مؤلفه اصلی، مؤلفه اجتماعی و سپس زمینه­ای بر کیفیت ادراکی ساکنان تأثیر بیشتری دارند؛ در حالی­ که این دو بعد کمترین امتیاز را در بین ساکنان محلات دارا هستند. در میان شاخص­های ابعاد، شاخص مناطق سبز از بعد معماری، شاخص قضاوت از بعد اجتماعی، خدمات حمل­و­نقل از بعد عملکردی و شاخص نگهداری و مراقبت از بعد زمینه­ای بیشترین اثرگذاری را بر کیفیت ادراکی محله دارند. بنابراین با حرکت از فضای فیزیکی_جسمی به طرف فضای اجتماعی_روانی_ذهنی، میزان اثرگذاری بر کیفیت ادراک شده از محله بیشتر می­شود، اما اساس و تأکید تصمیمات متخصصان شهرسازی بیشتر بر ابعاد فضایی و عملکردی است. نتیجه جالب دیگر این است که برای ارتقای کیفیت ادراکی ساکنان علاوه بر بعد اجتماعی باید به بعد زمینه­ای محلات نیز توجه و تأکید گردد. در انتها راهکارها و پیشنهادهایی برای ارتقای کیفیت محلات مسکونی جدید به ویژه در بعد اجتماعی و زمینه­ای ارائه می­شود.