بررسی تـأثیر رؤیت‌پذیری فضای کالبدی بر رفتار عابران پیاده در میادین شهری با کمک تحلیل‌های مبتنی بر آیزویست سه‌بعدی (نمونه موردی: سبزه‌میدان تهران)

Abstract

یکی از مباحث مهم در تحلیل‌ بصری فضاهای شهری، موضوع رؤیت‌پذیری آنها می‌باشد که در سال‌های اخیر، به‌ویژه با توسعه فناوری و گسترش نرم‌افزارهای رایانه‌ای، جایگاه ویژه‌ای در مطالعات شهری یافته است. این در حالی است که یافته‌های بسیاری از پژوهش‌ها و مطالعات اخیر بیانگر وجود ارتباطی تنگاتنگ میان رؤیت‌پذیری کالبدی و رفتارهای احتمالی در فضاهای شهری است. از سوی دیگر زمینه‌های فضایی مختلف نیز می‌توانند شرایط رؤیت‌پذیری متفاوتی را پدید آورده و متعاقب آن ادراک افراد را دستخوش تغییر قرار دهند. ازاین‌ رو در این پژوهش برای بررسی تخصصی‌ و دستیابی به یافته‌های علمی، از میان انواع مختلف بسترهای فضایی قابل ‌بررسی، صرفاً بر موضوع میادین شهری، تأکید و تمرکز گردیده است. هدف این تحقیق بررسی تأثیر رؤیت­پذیری فضای شهری بر برخی گونه­های رفتاری استفاده­کنندگان می­باشد. نمونه مورد پژوهی در مطالعه حاضر، سبزه‌میدان واقع در محدوده مرکزی شهر تهران می‌باشد که به دلیل دارا بودن بسیاری از ویژگی‌های یک میدان شهری در مفهوم حقیقی آن انتخاب گردیده است. در این مقاله، با به ‌کارگیری مفهوم آیزوویست سه‌بعدی، تحلیل‌های مربوط به رؤیت‌پذیری فضای مورد مطالعه صورت پذیرفته و ارتباط میان این متغیر و برخی از گونه‌های رفتاری مردم _ شامل "مکث و حرکت"، "رفتارهای فردی و اجتماعی" و "سرعت حرکت" در کنار متغیر "جنسیت"_ مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، نقشه رؤیت‌پذیری میدان مورد بررسی در محیط نرم‌افزار GIS تولید گردیده و ارتباط میان متغیرهای هدف پژوهش با یکدیگر با استفاده از آزمون‌های آماری و بررسی ضرایب همبستگی در نرم‌افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که بین رؤیت­پذیری کالبدی با گونه­های رفتاری مشخص شده در این پژوهش، ارتباط معناداری وجود دارد. زنان در فضاهایی که رؤیت­پذیری در حد متوسطی است، حضور پررنگ­تری دارند. در فضاهایی که رؤیت­پذیری از شدت بیشتری برخوردار است، مکث بیشتری صورت می‌گیرد. رفتارهای اجتماعی در نقاطی که بیشتر در معرض دید قرار دارند، انجام می‌شود و سرعت حرکت با شدت رؤیت­پذیری رابطه­ای معکوس را نشان می‌دهد.