برآورد و ارزیابی روند تغییرات تبخیر– تعرق مرجع سالانه براساس پارامترهای اقلیمی مؤثر در شمال شرق ایران

Abstract

تحلیل روند تغییرات تبخیر – تعرق مرجع در هر منطقه از اهمیت بالایی برخوردار می­باشد. در مطالعه حاضر، از آمار پارامترهای اقلیمی دوازده ایستگاه هواشناسی واقع در شمال شرق کشور، برای تخمین تبخیر – تعرق مرجع براساس مدل­های تجربی پاپاداکیس و پنمن مونتیث فائو استفاده گردید. خروجی مدل­ها براساس روش­های مختلف درون­یابی ارزیابی و سپس نتایج روش کوکریجینگ با RMSE کمتر در محیط نرم‌افزارArcGIS10/2، به­صورت پهنه­های هم تبخیر- تعرق مرجع مشخص گردید. روند تغییرات با آزمون ناپارامتری من –کندال (MK) ارزیابی شد. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین تبخیر– تعرق مرجع به­ترتیب، در ایستگاه­های واقع در استان­های خراسان جنوبی و شمالی رخ می­دهد. تبخیر – تعرق مرجع کل منطقه در مقیاس­ سالانه، از شمال به جنوب روندی افزایشی دارد. ارتفاع و عرض جغرافیایی در تعیین پهنه­های هم تبخیر– تعرق مرجع از وزن بیشتری برخوردار بودند. روند تغییرات زمانی ET_O سالانه در حالت افزایشی معنی­دار مشاهده شد. در گناباد، سبزوار، بشرویه و قائن روند افزایشی ET_O در سطح 05/0 معنی­دار بود. شیب کاهشی تا 14- میلی­متر در سال در ایستگاه­های بجنورد و قوچان و شیب افزایشی تا 17 میلی­متر در سال در ایستگاه­های فردوس و مشهد در سری سالانه تخمین زده شد. روند تغییرات سالانه پارامترهای اقلیمی، فقط برای بارش و رطوبت نسبی ایستگاه­ بیرجند معنی­دار بود. در پارامترهای کمینه دما، بیشینه دما و ساعات آفتابی در تمام ایستگاه­ها، شیب تغییرات فقط افزایشی و برای سرعت باد، بارش و رطوبت نسبی تغییرات شیب هم به­­صورت افزایشی و هم به­صورت کاهشی مشاهده شد. بنابراین، عامل اصلی افزایش تبخیر– تعرق مرجع در منطقه، روند افزایشی پارامترهای کمینه دما، بیشینه دما و ساعات آفتابی بوده و در اولویت دوم، تغییرات افزایشی و کاهشی پارامترهای رطوبت نسبی، بارش و سرعت باد نیز حائز اهمیت می­باشد.