تعیین پتانسیل آلودگی آبخوان تحت‌فشار دشت تبریز

Abstract

تعیین نواحی مستعد آلودگی در آبخوان­­های محبوس کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به­طوریکه این پژوهش اولین مورد از این مطالعات در ایران بوده و بر روی آبخوان تحت­فشار دشت تبریز انجام شده است. این آبخوان در معرض آلودگی بوسیله آلاینده های مختلفی می­باشد که ممکن است از مناطق مسکونی، صنعتی و یا کشاورزی آزاد شوند. ابتدا با استفاده از اطلاعات لاگ­های اکتشافی و خصوصیات هیدروشیمیایی آبخوان، دو سفره آزاد و تحت­فشار از هم تفکیک گردید. به­منظور ارزیابی آسیب­پذیری آبخوان تحت­فشار پنج پارامتر هیدروژئولوژیک مؤثر بر آلودگی آب­های زیرزمینی (سطح پیزومتریک، محیط آبخوان، فاصله مرز سفره تحت­فشار از سفره آزاد، هدایت هیدرولیکی، اندیس پتانسیل آلودگی کل سفره آزاد) معرفی و استفاده گردید. از تلفیق خطی نقشه­های رستری مربوط به پارامترهای فوق با استفاده از تکنیک­های همپوشانی ، میزان اندیس نهایی برای کل منطقه بین 202 و47 برآورد گردید. نتایج مدل نشان داد که بخش شمال شرقی و شرق آبخوان آسیب­پذیری زیاد را شامل می­شود و به­جز بخش­های کمی در غرب منطقه و قسمت­های جنوب منطقه مورد مطالعه که در محدوده با خطر آلودگی کم و کم تا متوسط قرار می­گیرد، سایر قسمت­ها دارای آسیب­پذیری متوسط تا زیاد است. در نهایت مدل به­کمک نقشه پراکندگی مقادیر نیترات صحت­سنجی گردید و با بررسی ارتباط مکانی بین کاربری اراضی و نقشه آسیب پذیری مشخص شد بیشتر نواحی تحت خطر ناشی از منابع آلودگی انسانی می­باشند. در نهایت پیشنهاد می­شود نظارت بیش­تری بر آلایندگی واحد­های صنعتی در مناطقی با آسیب­پذیری بالا اعمال شود و از استقرار واحد­های صنعتی جدید اجتناب گردد.