ارزیابی عملکرد مدل‌های سری زمانی چند متغیره تلفیقی، MPAR و MPAR-ARCH در مدل‌سازی دبی جریان رودخانه با درنظر گرفتن عوامل مؤثر هواشناسی (مطالعه موردی: رودخانه نازلوچای)

Abstract

بیش از سه دهه است که هیدرولوژیست­ها، استفاده از مدل­های چندمتغیره را جهت توصیف و مدل­سازی پدیده­های پیچیده هیدرولوژی، توصیه می­کنند. در مدل­های چند متغیره با دخالت دادن عوامل مؤثر، می­توان نتایج توصیف، مدل­سازی و پیش­بینی متغیرهای مختلف را بهبود بخشید. هم­چنین از آنجا که مدل­های غیر­خطی واریانس ناهمسان شرطی، بخش باقی­مانده مدل­های خطی را به‌طور رضایت­بخشی مدل می­کنند، انتظار می­رود، با ترکیب مدل­های خطی و غیر­خطی، دقت مدل­سازی و پیش­بینی­ها افزایش ­یابد. در این مطالعه، دو مدل چند متغیره تناوبی آرما و چند متغیره تلفیقی با واریانس ناهمسان شرطی جهت مدل­سازی دبی ماهانه رودخانه نازلوچای واقع استان آذربایجان غربی در دوره آماری 1390-1341 با لحاظ مؤلفه‌های دما و بارش ایستگاه سینوپتیک ارومیه مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج بررسی و صحت­سنجی داده­های مدل­شده نشان داد که هر دو مدل مورد بررسی دارای دقت خوبی در مدل­سازی دبی جریان هستند. هم­چنین نتایج نشان داد که مدل چند متغیره تلفیقی با واریانس ناهمسان شرطی با دخالت دادن پارامترهای مؤثر بر دبی جریان از دقت بیشتری نسبت به مدل چند متغیره تناوبی آرما برخوردار است. هر دو مدل نقاط بیشینه و کمینه دبی­ها را با دقت مناسبی تخمین زده­اند. نتایج نشان داد که با تلفیق دو مدل چند متغیره تناوبی آرما و غیرخطی خودهمبسته با واریانس ناهمسان شرطی ، میزان خطای مدل حدود 16 درصد در مقایسه با مدل چند متغیره تناوبی آرما کاهش می­یابد.