مقایسه کارآیی روش‎های TOPSIS، AHP و ریشه دوم در تعیین اولویت کشت گندم، جو و ذرت تحت آبیاری بارانی در دشت مغان

Abstract

روش‎های تاپسیس و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در تحقیق مدیریت پایدار و استفاده مناسب خاک مهم بوده که در دهه اخیر به ‎سرعت توسعه یافته‎اند. در تحقیق حاضر اینها و روش ریشه دوم برای تعیین اولویت کشت گندم، جو و ذرت در 12000 هکتار از دشت مغان و با مطالعه 167 خاکرخ استفاده شده است. پس از نمونه‎برداری و تجزیه نمونه‎ها، مقادیر مربوط به بافت خاک، ذرات درشت‎تر از شن، عمق خاک، آهک، گچ، AWC، pH، OC، CEC، EC، ESP، فسفر و پتاسیم قابل دسترس، شیب، سیل‎گیری، زهکشی و اقلیم منطقه با اعمال ضرایب وزنی در واحدهای اراضی استخراج گردید. علاوه بر رده‎بندی خاک‎ها نهایتاً 8 ویژگی عمق خاک، آهک، گچ، pH، EC، ESP، شیب و اقلیم جهت محاسبات تعیین اولویت کشت انتخاب شدند. برای انتخاب ویژگی‎های مؤثر بر تولید محصولات در روش‎های تعیین اولویت، تجزیه به مؤلفه‎های اصلی و فاصله اقلیدسی استفاده و وزن‎های معیارها بر اساس روش ماتریس مقایسه زوجی تعیین گردیدند. در هر سه روش اولویت کشت تمام واحدهای اراضی به ‎جز واحدهای 13 و 16 به‎علت محدودیت pH، به محصولات جو، گندم و ذرت اختصاص یافت. برای بررسی تفاوت بین روش‎ها از تجزیه واریانس چند متغیره استفاده و نتایج بیانگر اختلاف معنی‎دار هر سه روش در سطح احتمال 5 درصد است. در روش‎ تاپسیس میانگین امتیاز محصولات جو، گندم و ذرت به ترتیب 390/0، 381/0، 229/0، در ریشه دوم 380/0، 353/0، 267/0 و در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی 341/0، 337/0، 322/0 محاسبه و مقایسه میانگین امتیازهای محصولات با آزمون LSDنشان‎دهنده دقت بالاتر روش تاپسیس نسبت به دو روش دیگر بوده و دلیل آن ماهیت مقایسه توأم فاصله گزینه (محصول) از ایده‎آل مثبت و منفی، استاندارد‎سازی داده‎ها به‎ روش نرم اقلیدسی و همچنین استفاده از معادلات و ماتریس‎های ریاضی و وزن‎های مناسب می‎باشد.