تأثیر تیپ جامعه گیاهی بر توزیع اندازه خاکدانه‌ها در حوضه گنبد (همدان)

Abstract

مقدار و ترکیب بیوشیمیایی بقایای گیاهی وارد شده به خاک بر سرعت خاک­دانه‌سازی و پایداری خاک­دانه­ها مؤثر است. به­منظور بررسی تأثیر پوشش­های گیاهی مختلف بر توزیع اندازه خاک­دانه­ها، پنج تیپ گیاهی شامل گندم دیم، گندمیان، گون-بروموس، گون-جارو و گون-درمنه در شرایط محیطی مشابه از نظر مواد مادری و جهت شیب در حوضه آبخیز گنبد واقع در همدان، مطالعه شد. کربن آلی کل، کربوهیدرات، میانگین وزنی قطر خاک­دانه­ها، توزیع اندازه خاک­دانه و کربن خاک­دانه­ای در خاک سطحی (15-0 سانتی­متر) اندازه­گیری شد. کربن آلی، کربوهیدرات، میانگین وزنی قطر خاک­دانه­ها و کربن آلی خاک­دانه­ای (موجود در همه بخش­های اندازه خاک­دانه­ای) در خاک­های تحت پوشش گون-بروموس و گون-درمنه به­طور معنی­داری بیشتر از خاک تحت تیپ­های دیگر بود و کمترین مقدار این شاخص­ها در خاک­های دارای پوشش گندمیان و گندم دیم مشاهده شد. بیشترین درصد خاک­دانه­های بزرگتر از 2 میلی­متر و کمترین درصد خاک­دانه­های کوچکتر از 5/0 میلی­متر در خاک تیپ­ گون-بروموس مشاهده شد. در تیپ­های گون-بروموس و گون-درمنه مقدار تاج پوشش گیاهی، تولید سالانه، تنوع گونه­ای و لاشبرگ بیشتر از دیگر تیپ­ها اندازه‌گیری شد. تیپ گندم دیم به­علت عملیات خاک‌ورزی و تیپ­های گون-جارو و گندمی به علت پوشش گیاهی کم در پی عمل چرا، خاک­دانه‌سازی و درصد خاک­دانه­های بزرگتر از 2 میلی­متر کمی داشته؛ اندازه خاک­دانه­های­ 5/0-053/0 میلی­متر در خاک تیپ­های مذکور بیشتر از دیگر اندازه خاک­دانه­ها بود. کربوهیدرات کل و اندازه خاک­دانه­های 5/0-053/0 میلی­متر شاخص­های قابل اعتماد کیفیت خاک هستند که تغییرات کاربری و پوشش گیاهی را نشان می­دهند.