بررسی تاریخ تکوین جنگل تخت‌جمشید از ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۰

Abstract

این جستار تاریخ تکوین جنگل تخت‌جمشید از سال ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۰ را بررسی می‌کند. این جنگل به‌مناسبت جشن‌های ۲۵۰۰سالۀ شاهنشاهی ایجاد شد و درنهایت بستر شهر چادری (دهکدۀ سران) شد. هدف: استخراج و تحلیل وجوه متعدد تکوین و مدیریت جنگل تخت‌جمشید به‌عنوان نخستین پیش‌درآمد عمرانی برگزاری جشن‌های شاهنشاهی. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش تاریخی است و بر روش اسنادی مبتنی است و منابع درجه‌اول آن از آرشیو ملّی ایران (تهران و شیراز) و نیز مصاحبه‌های تاریخ شفاهی هاروارد استخراج شده‌اند. یافته‌ها و نتیجه ­گیری: جنگل تخت‌جمشید از معدود جنگل‌های دست‌کاشت ایران و از بزرگ‌ترین مداخله‌های کالبدی در حریم تخت‌جمشید است. بانی و واسطۀ اصلی ایجاد آن مهدی پیراسته استاندار وقت فارس بود. چون جنگل در حریم درجه‌یک محوطۀ تخت‌جمشید کاشته می‌شد، بخش مهمی از تاریخ منطقه را مدفون و کاوش‌ناپذیر می‌کرد؛ بنابراین انجمن آثار علمی به مخالفت برخاست؛ ولی پیش‌از آنکه انجمن آثار ملی موفق شود این طرح را لغو کند، پیراسته به‌توصیۀ مهندسی که نقشۀ جنگل را کشیده بود نظر شاه را جلب کرد و اعتراض‌های کارشناسان را بی‌ثمر کرد. درمقابلِ مشکلاتی نظیر تهیۀ نهال، تأمین آب، تصرف زمین و مالکیّت که دامن‌گیر طرح جنگل تخت‌جمشید شدند، مشارکت‌ بعضی مالکان در واگذاری زمین رایگان، و استفاده از فناوری‌های بومی نظیر قنات، موجب صرفه‌جویی بسیاری در هزینه‌ها شد.