تعیین شکل‌های شیمیایی آهن و روابط آن‌ها با ویژگی‌های خاک در برخی خاک‌های استان آذربایجان شرقی

Abstract

شناخت شکل­های مختلف آهن خاک و تعیین مقدار هر یک از آن­ها اطلاعات مفیدی برای ارزیابی وضعیت آهن و نیز شیمی آهن در خاک در اختیار می­گذارد. برای کسب چنین اطلاعاتی، مقدار و توزیع شکل­های مختلف آهن در 21 نمونه مرکب خاک استان آذربایجان شرقی به روش عصاره­گیری دنباله­ای تغییریافته سینگ و همکاران تعیین و رابطه این شکل­ها با یکدیگر و با ویژگی­های خاک مطالعه گردید. بر طبق نتایج حاصله دامنه تغییرات آهن معادل کل به روش اسپوزیتو و همکاران بین 84/50 - 25/15 گرم بر کیلوگرم با میانگین 84/29 ­گرم بر کیلوگرمو به روش Aqua-Regia بین 75/47 - 54/19 گرم بر کیلوگرم با میانگین 38/30 گرم بر کیلوگرم متغیر بود. غلظت شکل­های مختلف آهن به‌ترتیب آهن باقی­مانده (Fe-Res) > آهن پیوندیافته به اکسیدهای آهن بلوری (Fe-CFeOX) > آهن پیوندیافته به اکسیدهای آهن بی‌شکل (Fe-AFeOX) > آهن پیوندیافته به اکسیدهای منگنز(Fe-MnOX) > آهن پیوندیافته به مواد آلی (Fe-OM) > آهن تبادلی (Fe-Ex) _≥ آهن کربناتی (Fe-Car) بود. ضرایب همبستگی ساده نشان داد که pHخاک با آهن پیوندیافته به اکسیدهای آهن بلوری، کربنات کلسیم معادل فعال با آهن پیوندیافته به اکسیدهای منگنز همبستگی­های منفی معنادار و ظرفیت تبادل کاتیونی با آهن تبادلی، آهن باقی­مانده و آهن کل همبستگی­های مثبت معناداری داشتند. درصد رس با آهن تبادلی، آهن باقی­مانده و آهن کل همبستگی مثبت معنادار و با آهن پیوندیافته به اکسیدهای منگنز همبستگی منفی معنادار، درصد سیلت با آهن پیوندیافته به مواد آلی همبستگی مثبت معنادار و آهن پیوندیافته به اکسیدهای منگنز همبستگی­ منفی معناداری داشتند. در این تحقیق بین شکل­های مختلف آهن همبستگی­های معناداری به­دست آمد که احتمالاً بیان­گر یک رابطه پویا بین آن­ها هست.