ویژگی‌های فیزیکی-‌ شیمیایی خاک و کارایی استفاده از زمین در نظام‌های کشت مخلوط جو- نخود

Abstract

به­منظور بررسی اثرات الگوهای مختلف کشت بر برخی­ ویژگی­های فیزیکی- شیمیایی خاک و کارایی استفاده از زمین آزمایشی در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی­سینای همدان اجرا شد. طرح آزمایشی مورد استفاده بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار و ده تیمار بود. کشت خالص نخود (P₁)، کشت خالص جو (P₂) و الگوهای کشت مخلوط با تراکم 100% جو + تراکم 100% نخود (P₃)، 75% جو + 100% نخود (P₄)، 50% جو+ 100% نخود (P₅)، 25% جو + 100% نخود (P₆)، 75% جو + 25% نخود (P₇)، 50% جو + 50% نخود (P₈)، 25% جو + 75% نخود (P₉) به­همراه تیمار شاهد بدون کشت (P₁₀) تیمارهای آزمایشی بودند. ویژگی‌های خاک مثل pH، EC، چگالی ظاهری، ماده آلی، نیتروژن کل و درصد خاکدانه پایدار و کارایی استفاده از زمین (LUE) و عملکرد کل نظام ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که تمامی ویژگی‌ها به­طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفتند. بیشترین خاکدانه پایدار (45/3%) در تیمار P₅ حاصل شد که در مقایسه با تیمار شاهد (P₁₀) 70% بیشتر بود. بیشترین ماده آلی (50/2%) و نیتروژن خاک (44/0%) نیز به‌ترتیب در تیمارهای P₅ و P₁ به‌دست آمد. تیمار P₃ دارای بالاترین عملکرد کل بود و با تیمارهای P₁ (کشت خالص نخود) و P₂ (کشت خالص جو) اختلاف معنی­دار داشت. افزون بر این، در کلیه تیمارهای کشت مخلوط شاخص LUE بالاتر از یک بود و تیمارP₃ بیشترین میزان LUE را به خود اختصاص داد. در کل، کشت مخلوط افزایشی 50% جو + 100% نخود ویژگی­های فیزیکی- شیمیایی خاک را بهبود بخشید و کارایی استفاده از زمین را افزایش داد.