اثر برخی پساب‌های صنعتی خام و تصفیه شده بر تنفس و کربن توده زنده میکروبی خاک

Abstract

استفاده از پساب‌ها در اراضی کشاورزی می­تواند از طریق بهبود نسبی ویژگی­های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک به حفظ حاصل­خیزی آن کمک کند. در این مطالعه اثر پساب‌های صنعتی شامل کارخانه‌های ذوب آهن، فولاد مبارکه و پلی اکریل اصفهان به دو شکل تصفیه شده و تصفیه نشده بر تنفس میکروبی، کربن توده زنده میکروبی و ضریب متابولیکی خاک مورد ارزیابی قرار گرفت. یک نمونه خاک رس سیلتی با پساب‌های صنعتی تیمار شده و رطوبت آن در 70% ظرفیت مزرعه‌ای تنظیم گردید. پس از یک دوره کوتاه پیش انکوباسیون، تیمارها در دمای 28 درجه سلسیوس به مدت 16 هفته نگه­داری شدند. تنفس میکروبی (میزان تولید CO₂) به صورت هفتگی و به مدت 16 هفته و کربن توده زنده میکروبی به صورت ماهیانه و به مدت سه ماه اندازه­گیری شدند. مطابق نتایج حاصله اثر پساب‌های صنعتی بر تنفس میکروبی معنی­دار (001/0><em>P</em>) شد در بین پساب‌های مختلف تنها پساب تصفیه نشده پلی اکریل سبب افزایش معنی­دار تنفس میکروبی تجمعی پس از 16 هفته انکوباسیون گردید، سایر پساب­ها سبب کاهش تنفس میکروبی تجمعی خاک شدند و یا اختلاف معنی­دار با خاک شاهد نداشتند. کربن توده زنده میکروبی طی ماه اول و دوم انکوباسیون افزایش یافت ولی در ماه سوم پساب‌های تصفیه نشده ذوب آهن و تصفیه شده و نشده فولاد مبارکه متوسط کربن توده زنده میکروبی را کاهش دادند. اثر آلودگی خاک با پساب‌های صنعتی بر ضریب متابولیکی (<em>q</em>CO₂) خاک طی سه ماه انکوباسیون نیز معنی‌دار (001/0><em>P</em>) بود. مصرف پساب در ماه اول و دوم انکوباسیون سبب کاهش ضریب متابولیکی خاک شد اما طی ماه سوم انکوباسیون پساب‌های تصفیه نشده ذوب آهن و تصفیه شده و نشده فولاد مبارکه این ضریب را افزایش دادند. به طور خلاصه، اگرچه پساب‌ها در مراحل اولیه انکوباسیون سبب افزایش تنفس میکروبی و کربن توده زنده میکروبی و کاهش ضریب متابولیکی شدند، اما پس از اتمام دوره انکوباسیون اغلب پساب‌ها تنفس میکروبی و کربن توده زنده میکروبی را کاهش و ضریب متابولیکی را افزایش دادند. شاید علت این تغییرات، کاهش میزان ترکیبات آلی قابل تجزیه موجود در پساب با گذشت زمان باشد.