تأثیر باکتری Bacillus coagulans و منابع مختلف سنگ فسفات بر گیاه کلزا Brassica napus L.) )

Abstract

وجود منابع عظیم سنگ فسفات در جهان و معایب کودهای فسفاته فسفری، توجه محققان را به مصرف مستقیم سنگ فسفات به جای کودهای فسفری در اراضی کشاورزی به خود جلب کرده است. باکتری­های حل کننده فسفات قادرند با سازوکارهای خاص خود انحلال فسفات در این سنگ­­ها را افزایش داده و فسفر بیشتری را در اختیار گیاه قرار دهند. برای بررسی این موضوع، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور الف) باکتری (گونه <em>Bacillus coagulans</em>) در دو سطح (با و بدون باکتری) و ب) انواع منابع فسفر در پنج سطح شامل بدون سنگ فسفات، سنگ فسفات یاسوج، سنگ فسفات یزد، سنگ فسفات گافسای تونس و سوپرفسفات تریپل در شرایط گلخانه­ای بر روی کلزای رقم هایولا 401 انجام گرفت. در زمان برداشت (پس از 12 هفته) ارتفاع ساقه، قطر ساقه، سطح برگ، وزن خشک بخش هوایی و میزان جذب کل فسفر اندازه­گیری شد. نتایج آزمایش­ها نشان داد که تیمار حاوی باکتری در تمام صفات نسبت به تیمار بدون باکتری برتری داشت. اثر متقابل باکتری و منابع مختلف فسفات بر ارتفاع، درصد فسفر، جذب فسفر کل و اثر بخشی زراعی نسبی بر اساس جذب فسفر کل کلزا معنی­دار (05/0P<) بود. بیشترین ارتفاع و جذب فسفر کل در تیمار کود سوپرفسفات تریپل با باکتری، به ترتیب 5/54 سانتی­متر و 38/1 گرم در گلدان و سپس مربوط به تیمار سنگ فسفات گافسای تونس همراه باکتری با 8/39 سانتیمتر ارتفاع و با 588/0 گرم فسفر در گلدان بیشترین جذب فسفر کل را از خود نشان داد. درصد اثربخشی نسبی تیمارهای آزمایش بر اساس جذب فسفر کل از خاک در حضور باکتری در تیمار گافسای تونس 2/42، در تیمار سنگ فسفات یزد 7/39 و در تیمار سنگ فسفات یاسوج 9/24 درصد بود.