هیدروپلیتیک اترک و تأثیر آن بر روابط دیپلماتیک ایران و ترکمنستان در راستای توسعه امنیت ملی

Abstract

در عصر حاضر و بالاخص در دهه‌های اخیر، آب به عنوان یک فاکتور مهم راهبردی در سیاست خارجی و امنیتی دولت‌ها و ملت‌ها محسوب می‌گردد. در چنین شرایطی آب شیرین به عنوان یک منبع تجدیدناپذیر و غیرقابل بازتولید، این رقابت را به سطح بالایی از سیاست خارجی می-کشاند، این عامل در رودخانه های مرزی به بحران جدی و تنش بین کشورها تبدیل شده است. کشور ترکمنستان که حجم عمده‌ی خاکش را صحرای قره‌قوم تشکیل داده است، در دوران مختلف آب مورد نیاز خود را از آب‌های مشترک و فرامرزی تهیه نموده است. نیاز شدید دو کشور به آب رود اترک در دو دوره‌ی قبل و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی همواره از مسائل بحث‌برانگیز دو کشور بوده است. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی می‌کوشد پاسخگوی این سوال باشد که چالش-های سیاسی- امنیتی ایران و ترکمنستان در مورد بهره‌برداری مشترک از اترک و هیدروپلیتیک آن چیست؟ یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که، دیپلماسی حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران در مورد اترک در دو دوره‌ی قبل و بعد از فروپاشی شوروی، تسامح، تساهل و دوری از تنش بوده و همین امر باعث بهره‌وری جسورانه و بیشتر ترکمنستان از اترک، خارج از قواعد حقوقی بین‌المللی شده است. بر این اساس ایران باید رویکرد تازه‌ای را نسبت به هیدروپلیتیک اترک در پیش گیرد و دو کشور با ارائه راهکارهای مناسب، کشمکش‌های قریب‌الوقوع و احتمالی را به همکاری و توسعه تبدیل کنند.