تأثیر تغییر کاربری‌ اراضی بر برخی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک (مطالعه موردی: بانه)

Abstract

تغییرات غیر‌علمی و نا‌آگاهانه کاربری اراضی دارای اثراتی منفی بر ویژگی‌های مطلوب فیزیکی و شیمیایی خاک می‌باشد. در ‏این پژوهش تأثیر تغییر کاربری اراضی بر برخی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک ارزیابی شده است. بدین منظور در ‏سه ‏کاربری مرتع، جنگل و اراضی زراعی در منطقه بانه استان کردستان سه ایستگاه به‌طور تصادفی انتخاب ‌شد. در هر ‏ایستگاه با ‏کاربری معین، از دو عمق 15-0 و 30-15 سانتی‌متری خاک نمونه‌هایی دست‌خورده و دست‌نخورده در سه ‏تکرار برداشت شده ‏و در آزمایشگاه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که تأثیر تغییر کاربری اراضی بر درصد شن، سیلت و رس ‏چندان مشخص و معنی‌داری نمی‌باشد. این در حالی است که تغییر کاربری اراضی سبب ‏افزایش جرم مخصوص ظاهری، کاهش ‏تخلخل، کاهش هدایت هیدرولیکی خاک و کاهش پایداری خاکدانه‌ها شده است. بیشترین درصد خاکدانه‌های درشت (8-0.25 ‏میلی‌متر) در جنگل و بیشترین درصد خاکدانه‌های ریز (0.25-0.053 میلی‌متر) نیز در اراضی زراعی مشاهده گردید. تغییر ‏کاربری اراضی همچنین موجب افزایش هدایت الکتریکی و واکنش خاک شده و با افزایش عمق ‏مقدار آنها نیز افزایش یافته ‏است. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد که تغییر کاربری اراضی دارای تأثیر معنی‌دار و کاهشی بر مقدار کربن آلی خاک می‏باشد. با توجه به نتایج به‌دست آمده متوسط کربن آلی در کاربری جنگل معادل 4.99 درصد و در اراضی ‏زراعی و مراتع به‌ترتیب معادل 2.26 و 1.79 درصد می‌باشد. در مجموع نتایج کلی بیان‌گر آن است تغییر کاربری اراضی می‌تواند با تغییر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک موجب ‏کاهش کیفیت خاک و افزایش تخریب آن گردد.