تحلیل فنی و بصری دیوار نگاره‌های گل و مرغ در خانه قوام و زینت‌الملک شیراز

Abstract

نقش گل و مرغ یکی از رایج‌ترین تزئینات در دوره قاجار و پس از آن است. نقاشی‌های گل و مرغ به‌کاررفته در خانه‌های تاریخی شیراز از نمونه‌های ارزشمند نقاشی ایرانی به شمار می‌آید. هدف پژوهش بررسی نقوش گل و مرغ به‌کاررفته در دوخانه نارنجستان قوام و زینت‌الملک است. ازاین‌رو نقوش گل و مرغ بکار رفته در نارنجستان قوام و زینت‌الملک از منظر بصری و فنی چه ویژگی‌هایی دارد؟و عوامل مؤثر بر آنها چه بوده است؟ نتایج حاصل نشان می‌دهد، افتراق نقوش حاکی از کاربری متفاوت این دو بناست. نارنجستان قوام به‌عنوان دارالحکومه فارس، با نقوش پرکارتری از لحاظ نقش، رنگ، ترکیب‌بندی و ریتم در راستای اعتبار بخشیدن به قدرت خویش است و در خانه زینت‌الملک که محل زندگی خانواده قوام بوده، باظرافت نقوش در کنار تصویر زن و استفاده بیشتر از رنگ‌های گرم، فضای صمیمی حاکم است. نقوش، تحت‌تأثیر ایران باستان و اسلامی، هنر شرق به‌ویژه هند و هنر اروپایی، است. همچنین موقعیت جغرافیایی شیراز، شهرت به شهر گل‌وبلبل و کاخ شاهی در شکل‌گیری نقوش تأثیر گذاشته است. سایه‌پردازی، رعایت بعدنمایی، تنوع رنگ و طرح در تمامی فضاها دیده می‌شود. نقوش به شش دسته مرغ، گل و مرغ، دسته‌گل، گلدان، گل و اسلیمی، دسته‌گل و منظره قابل تقسیم است. این نقوش به‌وسیله رنگ روغن، اکسیدهای فلزی، معرق و چوب بر روی بستری از جنس چوب، سنگ، کاشی و آیینه‌ کار شده‌اند.