ایران، گنجینه درختان کهن‌سال

Abstract

درختان کهن‌سال در هر نقطه‌ای از کره‌ زمین ذخایر ارزشمند ژنتیکی، گیاه‌شناسی، فرهنگی و حتی تاریخی محسوب شده و برای ماندگاری و حفاظت از آنها کوشش‌های بی‌شماری می‌شود. خوشبختانه در ایران، کیفیت، تعداد و تنوع این درختان بسیار چشمگیر و حیرت‌انگیز است. با پژوهش‌ انجام ‌شده در مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، بیش از 573 اصله درخت کهن‌سال از 36 گونه درختی و درختچه‌ای شناسایی و اطلاعات آنها ثبت شد که با تکمیل طرح مذکور این رقم به یقین فراتر خواهد رفت. کهن‌سالی دورانی از زندگی درخت است که درون‌پوسیدگی محدود یا گسترده در تنه آن آغاز می‌شود. رسیدن به این سن در گونه‌های مختلف، متفاوت است. این دوران در برخی پایه‌ها بسیار طولانی شده و آنها را به‌عنوان پایه‌های ارزشمند معرفی می‌کند. محیط‌های طبیعی مناسب، توجه ویژه مردم به محصول‌دهی مناسب درختان، قرارگیری در مکان‌های تاریخی و مذهبی و همچنین اعتقادات خاص از دلایل طول عمر استثنایی درختان کهن‌سال هستند. امروزه تشخیص سن کهن‌سالی با روش‌های علمی امکان‌پذیر است. در این پژوهش تاکنون گونه‌های چنار، گردو، ارس، سرو و بنه بیشترین فراوانی را داشته‌ و کهن‌سال‌ترین آنها سرو ابرقوی یزد با سن حدود 4000 سال، ارس‌های شهرستانک البرز، ابرسیج سمنان و سرانی خراسان شمالی با سن حدود 2700 تا 2800 سال و سروهای خمره‌ای اِستَند و اِسفاد خراسان جنوبی با سن حدود 990 تا 1040 سال بوده‌اند. طی دو دهه اخیر تلاش فراوانی شده تا با ثبت ملی درختان کهن‌سال و معرفی آنها به دستگاه‌های مرتبط، حفاظت دقیق‌تر و علمی‌تری از آنها انجام شود.