بررسی عملکرد اسانس گونه‌های مختلف آویشن در شرایط زراعی متفاوت

Abstract

استفاده از آویشن به‌عنوان گیاه خوراکی و ادویه‌ای از زمان‌‌های بسیار قدیم معمول بوده است. قسمت‌های مورد استفاده این گیاه شامل سرشاخه گلدار آن است. اسانس گونه‌های مختلف جنس Thymus دارای خواص ضدمیکروبی ‌و آنتی‌اکسیدانی است. در این تحقیق 75 جمعیت از گونه‌‌های مختلف آویشن در مزارع تحقیقاتی استان‌‌های آذربایجان ‌شرقی، اردبیل، اصفهان، خراسان رضوی، زنجان، سمنان، فارس، قم، گلستان، مرکزی، همدان، یزد، همچنین همند و آبسرد و باغ گیاه‌شناسی ملی ایران ‌کشت شده و عملکرد کمی و کیفی اسانس آنها مورد بررسی و تحقیق قرار گرفتند. اسانس‌‌های به‌دست آمده با استفاده از دستگاه‌‌های گاز کروماتوگرافی‌ و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنجی جرمی آنالیز و ترکیب‌های شیمیایی آنها شناسایی شدند. بازده اسانس‌ جمعیت‌های مورد مطالعه کشت شده‌ بر حسب وزن خشک بین 15/0 تا 52/4 بود. در جمعیت‌های کشت شده ‌در مزرعه شامل استان‌های مختلف بالاترین بازده اسانس سرشاخه گلدار در گونه T. fedtschenkoi کاشته شده در استان گلستان با منشأ آذربایجان غربی به میزان 52/4 درصد بود. بیشترین درصد تیمول گونه T. transcaspicus با منشأ استان یزد 63/79 درصد و گونه T. daenensis با منشأ بذر لرستان 33/76 درصد بود.‌ بالاترین درصد کارواکرول (7/86 درصد) نیز در گونه T. transcaspicus بود که در ایستگاه همند و آبسرد کشت شد و بیشترین درصد ژرانیول (77 درصد) هم در گونه T. kotschyanus کاشته شده در استان یزد مشاهده شد. نتایج نشان داد چنانچه کمیت (درصد اسانس) مورد توجه باشد، گونه T. fedtschenkoi از آذربایجان غربی ‌و در صورتی‌که ترکیب‌های فنلی‌تیمول و کارواکرول مورد نظر باشد، گونه T. transcaspicus از استان یزد جهت کشت انبوه پیشنهاد می‌شود. اما اگر کموتایپ ژرانیول مورد اهمیت باشد، گونه T. kotschyanus از استان کردستان پیشنهاد بهتری است.