ارزیابی تغییرات سطح جنگل‌های هیرکانی از سال 1383 تا 1395

Abstract

در دهه‌های گذشته تغییرات وسیعی در محدوده پراکنش جنگل‌های شمال کشور به‌‌ویژه در حاشیه ارتفاعات بالادست (حد کوهستانی محدود به مراتع) و پایین‌دست (دشت، محدود به اراضی کشاورزی) به‌وجود آمده است. آگاهی از میزان و موقعیت تغییرات کاربری اراضی در عرصه‌های جنگلی اولین قدم در امر حفاظت و احیای جنگل‌های هیرکانی محسوب می‌شود. به‌منظور نیل به این هدف و آگاهی از میزان تغییرات در عرصه جنگل‌های هیرکانی از نتایج دو طرح تحقیقاتی خاتمه یافته در مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور به‌‌منظور ارزیابی تغییرات حاصله در بازه زمانی 12 ساله (1383 تا 1395) استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد که طی 12 سال گذشته 161 هزار و 290 هکتار از پوشش جنگلی محدوده جنگل‌های هیرکانی از معیارهای تعریف جنگل (اراضی با مساحت حداقل 0/5 هکتار، پوشش درختی به ارتفاع بیش از 5 متر و تاج‌پوشش بیش از 5 درصد) خارج شده است. سهم این تغییر در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان به‌ترتیب 48 هزار و 543، 79 هزار و 558 و 33 هزار و 189 هکتار است. طبق این اطلاعات، نرخ کاهش سطح (تخریب) جنگل در کل محدوده جنگل‌های هیرکانی برابر 0/74 درصد بود. به عبارتی به‌ترتیب ذکر شده در استان‌های شمالی کشور این نرخ برابر با 0/74، 0/74 و 0/73 بوده و مساحت کل جنگل‌های هیرکانی نیز در سال پایانی تحقیق (1395) برابر با یک میلیون و 650 هزار و 498 هکتار برآورد شد. طبق اعلام رسمی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، مساحت جنگل‌های هیرکانی (تاج پوشش بیش از 5 درصد) در سال‌های 1373 و 1394 به‌ترتیب یک میلیون و 847 هزار و 886 و 2 میلیون و 73 هزار و 386 هکتار گزارش شده بود. این آمار نشان‌دهنده افزایش 225 هزار و 500 هکتاری پوشش جنگلی در طول 21 سال (با افزایش سالانه 10 هزار و 738 هکتار) است؛ در صورتی‌که شواهد ملموس و عینی نشان می‌دهد که میزان تخریب پوشش جنگلی و تبدیل جنگل به سایر کاربری‌ها در جنگل‌های هیرکانی رو به افزایش است و این یک واقعیت انکارناپذیر است.