تشدید و تهدید خطر بیابا‌ن‌زایی در ایران از منظر آب

Abstract

شرایط اقلیمی و توسعه نامتوازن و خارج از تحمل منابع طبیعی و محیط زیست، بسیاری از نقاط کشور را با تهدیدهای زیستی و اجتماعی- اقتصادی رو به رو کرده است. ‏از این نظر می‌توان گفت که ‏امروزه محیط زیست و منابع طبیعی کشور شرایط نگران‌کننده‌ای دارد. خشکیدگی جنگل‌های بلوط در غرب کشور و ‏جنگل‌های شمشاد در شمال، پدیده فرسایش بادی و ریزگردها از نواحی جنوب شرق کشور تا ‏مناطق جنوب و جنوب غرب و مناطق داخلی، شور شدن خاک و همچنین بحران منابع آب (سطحی، زیرزمینی و ‏آلودگی رودخانه‌ها) مشکلات متعددی را برای ساکنین این سرزمین به‌وجود آورده است. همه این موارد نشانه‌هایی از ‏تشدید پدیده خطرناک بیابان‌زایی در کشور است. اگرچه شرایط اقلیمی حاکم بر کشور در سال‌های اخیر تا حدودی بر این بحران‌ها مؤثر بوده اما بخش بزرگی از این آسیب‌ها، ناشی از فقدان نگاهی جامع و همه‌جانبه مدیریتی دست اندرکاران کشور ‏نسبت به منابع زیستی (خاک، آب، هوا، منابع طبیعی و محیط زیست) بوده است. در نتیجه در فرآیند‌های سیاست‌گذاری، تصمیم‌‏گیری، ایجاد ساختار‌ها و اجرا نیز کمتر بدان پرداخته شده است. وضعیت ناگواری که اکنون در حوزه منابع زیستی با آن روبه‌رو شده‌ایم نه در یک سال و چند سال به‌وجود آمده بلکه نتیجه مدیریت ناصوابی است که در چند دهه گذشته صورت گرفته است. از این رو برای برون‌رفت از این وضعیت لازم است هم‌افزایی و انسجامی درخور در بخش‌های مختلف و مرتبط با منابع طبیعی و محیط زیست کشور ‏شکل بگیرد. در این مقاله اختصاصاً به بحث بیابان‌زایی از نگاه مدیریت منابع آب پرداخته شده است.