جنبه‌های مثبت و منفی مرتع‌کاری گونه‌‌های بومی و غیربومی آتریپلکس (Atriplex)

Abstract

وضعیت موجود کمبود علوفه، طی دوره‌‌های سخت خشکسالی حاکم بر عرصه‌‌های مرتعی، تداعی کننده این موضوع است که باید جهت تامین بخشی از علوفه دام از طریق علوفه‌‌های کم‌‌رایج و کم‌‌آب‌‌بر و مقاوم به شوری و خشکی، راهکار خردمندانه‌‌ای اندیشیده شود. در این راستا، انتخاب گیاهان علوفه‌‌ای بوته‌‌ای برای زمین‌‌های شور و مرتعکاری گونه‌‌های غیربومی آتریپلکس در برنامه احیاء مراتع خشک و بیابانی، از چند دهه قبل، به‌‌عنوان سیستم سودمندی برای تولید علوفه در نظر گرفته شده و اخیرا نیز مورد توجه قرار گرفته است. در ارتباط با موفقیت مرتعکاری‌‌های ذکر شده، آمار گمراه کننده‌‌ای ارائه گردیده و همواره نظرات متفاوتی در خصوص ادامه یا توقف آتریپلکس‌کاری، مطرح بوده است. از این‌‌رو در پژوهش حاضر، جنبه‌های مختلف اقلیمی و اکولوژیکی کاشت گونه‌های غیربومی و بومی آتریپلکس (<em>Atriplex</em>)، مورد بررسی قرار گرفته است. با استناد به جنبه‌‌های مثبت و منفی مرتعکاری گونه‌‌های غیربومی آتریپلکس طی چند دهه گذشته، لزوم توجه به گونه‌‌های بومی آتریپلکس در مرتعکاری‌‌ها، جهت تامین کمبود علوفه، بیشتر نمایان می‌‌شود. مهم‌‌ترین مزیت گونه‌های بومی، تجدید حیات طبیعی و آسان آن در عرصه‌های طبیعی است که این موضوع با توجه به هزینه‌های بالای بوته‌کاری، از نظر اقتصادی و اکولوژیکی، بسیار با اهمیت می‌باشد. در این ارتباط، گونه <em>Atriplex verrucifera</em> یکی از گونه‌های بومی آتریپلکس است که در سطح وسیعی از شوره‌زارهای حاشیه دریاچه ارومیه، گسترش دارد و چراگاه‌‌‌های بسیار مطلوبی را برای چرای دام‌های اهلی و تامین علوفه، تشکیل می‌دهد. مقدار تولید آن در شرایط خشکسالی سخت یک دهه گذشته و به تبع آن پس‌روی آب دریاچه ارومیه، 220 تا 250 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار، برآورد شده است که با افزایش سطح تراز آبی و طی دوران ترسالی، این مقدار به بیش از 500 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار، خواهد رسید.