بررسی جایگاه حفاظتی گونه‌ای نادر به نام Smirnovia turkestana در ایران

Abstract

درختچه «دُم­‌گاوی» (<em>Smirnovia turkestana </em>Bunge)انحصاری تپه‌­های ماسه­ای فعال و روان است. رویشگاه این گیاه صرفا" در اراضی ماسه‌­ای بیابان­‌های مرکزی (استان­‌های اصفهان و سمنان) و تا حدودی نواحی شرقی کشور (خراسان رضوی) واقع شده است. این مناطق در بخش دشتی ناحیه رویشی ایرانی- تورانی و در محدوده ارتفاعی 750 تا 1200 متر از سطح دریا استقرار دارد. جایگاه حفاظتی این گونه بر اساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) و با استفاده از سه معیار میزان حضور، سطح تحت اشغال و اندازه جمعیت، تعیین شد. سطح تحت اشغال (AOO) گونه دُم­‌گاوی، با اندازه­‌گیری میدانی در رویشگاه­‌های آن، 1/21 کیلومترمربع، میزان حضور گونه در محدوده انتشار آن (EOO) با استفاده از نرم افزار ژئوکت 3/67126 کیلومترمربع برآورد شد. بنابراین بر اساس نتایج این تحقیق و باتوجه به سطح اشغال، تعداد افراد جمعیت، جمعیت­ به شدت منفک از یکدیگر، تجدید حیات محدود به دلیل تولید محدود بذر و کیفیت رویشگاه، دُم­‌گاوی در طبقه در معرض انقراض (EN) قرار می گیرد. بررسی‌­ها نشان داد، فشار چرای دام­‌های مازاد بر مرتع، ریشه­‌کنی توسط افراد بومی و محلی به‌­منظور استفاده سرشاخه­‌های آن در زراعت (سایه‌­بان) و خشک‌سالی‌­های بی­‌سابقه دهه اخیر، از عوامل اصلی تهدیدکننده این درختچه نادر تلقی شده که ضرورت دارد به‌­عنوان ذخیره ژنتیکی طبیعی مورد حفاظت ویژه قرار گیرد.