واکنش دو تیپ رشدی لوبیا چیتی (Phaseolus vulgaris L.) به مدیریت علف‌های هرز

Abstract

سابقه و هدف: لوبیا یکی از مهم‌ترین حبوبات در سراسر جهان برای مصرف مستقیم انسان است و منبع غنی پروتئین و کربوهیدرات است. لوبیا به دلیل رشد کند در مراحل اولیه، برای رقابت با علف‌های هرز ضعیف است. بنابراین رقابت با علف‌های هرز باعث کاهش قابل توجه عملکرد دانه در پایان فصل رشد می‌شود. رقابت علف‌های هرز نوعی تنش غیرزنده است که بر عملکرد گیاه تأثیر می‌گذارد. ارقام لوبیا چیتی (Phaseolus vulgaris L.) با ویژگی‌های مورفولوژیکی و ژنتیکی متفاوت در حضور علف‌های هرز واکنش‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند که در نهایت ممکن است منجر به تفاوت احتمالی عملکرد شود. هدف از این پژوهش بررسی اثر مدیریت‌های مختلف شیمیایی و غیرشیمیایی کنترل علف‌های هرز بر عملکرد ارقام رشد محدود و نامحدود لوبیا می‌باشد.مواد و روش‌ها: این آزمایش در مزرعه‌ای در شهرستان بهشهر استان مازندران در سال زراعی 1400 اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. عامل اول: روش‌های مختلف کنترل علف هرز: (1) علف‌کش تریفلورالین به‌صورت پیش کاشت به مقدار 5/2 لیتر در هکتار، (2) علف‌کش تریفلورالین به مقدار 5/2 لیتر در هکتار+ یک مرحله وجین، (3) مالچ گندم به مقدار دو تن در هکتار؛ (4) بنتازون 50% دز توصیه‌شده؛ (5) بنتازون 75% دز توصیه‌شده؛ (6) بنتازون 100% دز توصیه‌شده؛ (7) شاهد عاری از علف هرز، (8) شاهد با علف هرز و عامل دوم شامل ارقام لوبیا چیتی: (1) رقم صدری (تیپ رشدی رشد نامحدود) و (2) رقم نگین (تیپ رشدی رشد محدود) است. در مرحله برداشت نهایی نوع گونه‌های علف هرز، تراکم، وزن خشک علف‌های هرز اندازه‌گیری شد. همچنین، صفات شاخص سبزینگی، ارتفاع، تعداد غلاف در بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد برگ در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک لوبیا چیتی بررسی شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد گونه‌های تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retroflexus L.) و خرفه (Portulaca oleracea L.) بیشترین فراوانی نسبی را در مزرعه داشتند. بیشترین تراکم و وزن خشک علف‌های هرز در تیمار شاهد بدون وجین مشاهده شد و در بین تیمارهای مدیریت علف هرز، تیمارهای مالچ و بنتازون 100% دز توصیه‌شده سبب کاهش تراکم و وزن خشک علف هرز در دو رقم نگین و صدری شد. در بین تیمارهای مدیریت علف هرز بیشترین ارتفاع، تعداد برگ، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در تیمار مالچ و بنتازون 100% دز توصیه‌شده مشاهده شد. کاربرد تیمارهای تریفلورالین و بنتازون ۵۰ درصد کمترین اثر را در کنترل علف‌های هرز داشتند. بیشترین مقدار عملکرد دانه رقم صدری (01/2426 کیلوگرم بر هکتار) و رقم نگین (11/1957 کیلوگرم بر هکتار) در تیمار شاهد عاری از علف هرز مشاهده شد. رقم صدری با رشد نامحدود خود قدرت رقابتی بالاتری با علف‌های هرز دارد و عملکرد بیشتری نیز نسبت به رقم نگین داشت.نتیجه‌گیری: به طور کلی می‌توان نتیجه گرفت رقم صدری با قدرت رقابتی بالاتر و داشتن خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی نسبت به رقم نگین در مقابل علف هرز بهتر عمل کرد و در بین تیمارهای مدیریت علف هرز نیز، تیمار غیرشیمیایی مالچ و تیمار شیمیایی بنتازون 100% دز توصیه‌شده درصد عملکرد بهتری داشتند.