بهبود عملکرد کمی و کیفی کلزا با استفاده از باکتری Pseudomonas fluorescens به همراه کود شیمیایی فسفره

Abstract

سابقه و هدف: کلزا (Brassica napus L.)، یکی از گیاهان مهم در مناطق معتدل است که به‌عنوان تولیدکننده روغن و کنجاله ارزش فراوانی برای انسان و دام دارد. فسفر در بهبود کیفیت و کمیت دانه‌های روغنی از جمله کلزا نقش مهمی دارد. منابع کافی فسفات برای توسعه و ریشه‌دهی زودتر و تولید شاخساره بیشتر در مدت زمان کوتاه مورد نیاز گیاه است. با توجه به تثبیت این عنصر مغذی در خاک، افزایش قیمت و آلودگی محیط زیست ناشی از کودهای شیمیایی، استفاده از کودهای زیستی به ویژه انواع باکتری‌های حل‌کننده فسفر نقش مهمی در رفع اینگونه مشکلات دارند. لذا هدف از این پژوهش بررسی نقش کود زیستی فسفره حاوی باکتری Pseudomonas fluorescens در بهبود عملکرد کمّی و کیفی کلزا تحت تأثیر مدیریت کود فسفره شیمیایی بود. مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج واقع در منطقه دشتروم در سال 1399 انجام شد. عامل اول کود سوپرفسفات‌تریپل در 6 سطح (صفر، 25، 50، 75، 100 و 125 کیلوگرم در هکتار فسفر خالص) و عامل دوم شامل کود زیستی فسفره حاوی باکتری Pseudomonas fluorescens در دو سطح (کاربرد و عدم کاربرد) بودند. صفات اجزای عملکرد، عملکرد دانه و زیستی و روغن و پروتئین دانه مورد ارزیابی قرار گرفتند.یافته‌ها: نتایج نشان داد که کود شیمیایی فسفره و باکتری تأثیر معنی‌داری بر تمامی صفات مورد بررسی داشت. برهم‌کنش کود شیمیایی فسفره و باکتری نیز بر تمام صفات مورد بررسی به‌جز شاخص برداشت معنی‌دار بود. بیشترین ارتفاع بوته (93/124 سانتی‌متر)، تعداد شاخه جانبی (4)، شاخص کلروفیل برگ (20/74)، عملکرد دانه (5887 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد زیستی (4/19411 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 125 کیلوگرم در هکتار فسفر و کاربرد باکتری به‌دست آمد. همچنین با مصرف 125 کیلوگرم در هکتار کود فسفره و کاربرد باکتری بیشترین درصد و عملکرد روغن حاصل شد. همچنین نتایج نشان داد در اکثر صفات مورد بررسی تفاوت معنی‌داری بین تیمار کاربرد 50 کیلوگرم کود فسفره+ باکتری با تیمارهای کاربرد سطوح بالاتر کود فسفره (75، 100 و 125 کیلوگرم) به‌تنهایی وجود ندارد.نتیجه‌گیری: با توجه به برتری سطح 125 کیلوگرم کود فسفره به‌همراه باکتری از لحاظ عملکرد دانه، درصد روغن و عملکرد روغن چنین به نظر می‌رسد که این مقادیر کود فسفره و همچنین کاربرد باکتری برای حصول عملکرد مناسب در منطقه مورد آزمایش و مناطق مشابه قابل پیشنهاد باشد. همچنین نتایج نشان می‌دهد با کاربرد باکتری می‌توان مصرف کودهای شیمیایی فسفره را کاهش داد.