تغییرات رشد و عملکرد دانه بادام زمینی (Arachis hypogaea L.) تحت ‌تأثیر رژیم‌های مختلف آبیاری و کاربرد برگی اتانول

Abstract

سابقه و هدف: بادام زمینی (Arachis hypogaea L.) یکی از گیاهان زراعی مهم لگوم‌ها و غنی از روغن (47 تا 53 %) و پروتئین (25 تا 36 %) است. تنش خشکی اولین عامل محدودکننده غیرزیستی در شرایط فعلی و سناریوی تغییر اقلیم آینده است. به‌طور کلی، تنش‌های غیرزیستی شدیداً تولید گیاهان زراعی را تحت ‌تأثیر قرار می‌دهد و موجب افت عملکرد پایدار می‌شود. مطابق گزارش‌ها، کاهش عملکرد کمی و کیفی گیاهان زراعی نخست به‌ دلیل شرایط کمبود آب است. کاربرد برگی الکل‌های متانول و اتانول موجب افزایش جذب دی-اکسیدکربن در گیاهان می‌شوند. دامنه وسیعی از گیاهان سه کربنه افزایش رشد و عملکرد دانه پس از محلول‌پاشی با الکل‌ متانول 10 تا 50 % نشان داده‌اند. اثرات مثبت متانول و اتانول بر گیاهان سه‌کربنه در گندم، سویا و کلزا گزارش شده است. مواد و روش‌ها: این آزمایش، به‌منظور ارزیابی تغییرات عملکرد دانه و برخی صفات زراعی در بادام زمینی تحت ‌تأثیر رژیم‌های مختلف آبیاری و کاربرد برگی اتانول، در طی فصل زراعی 1398 و 1399 به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان، آستارا (ایستگاه تحقیقاتی کانرود) اجرا شد. تیمارهای آزمایشی به‌ ترتیب شامل چهار سطح رژیم آبیاری در 25، 50، 75 و 100 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A به‌عنوان عامل اصلی و سه سطح الکل اتانول شامل 10، 20 و 30 % حجمی به‌عنوان عامل فرعی بودند.یافته‌ها: تمامی صفات زراعی اندازه‌گیری شده در بادام زمینی تحت اثر برهمکنش عملیات رژیم آبیاری و محلول‌پاشی الکل اتانول به‌استثنای تعداد شاخه فرعی در بوته در سطح احتمال یک % قرار گرفت (جدول 2). در این آزمایش، بیشترین تعداد روز تا شروع گلدهی (5/41 روز) ، تعداد روز تا پایان گلدهی (89 روز)، طول دوره گل‌دهی (5/49 روز)، تعداد روز تا رسیدگی (139 روز)، ارتفاع بوته (85/65 سانتی‌متر)، عملکرد زیست‌توده (8492 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد غلاف (4067 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (3275 کیلوگرم در هکتار)، تعداد غلاف در بوته (26/49 عدد) و وزن 100 دانه (45/53 گرم) بادام زمینی در واکنش به اثر برهمکنش رژیم آبیاری پس از 25 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A و کاربرد برگی اتانول با غلظت 20 % حجمی به‌دست آمد. تنش خشکی تمامی صفات زراعی بیان شده را کاهش داد ولی کاربرد برگی اتانول با غلظت 20 % حجمی این صفات زراعی را تحت هر دو شرایط تنش خشکی و آبیاری متداول بهبود بخشید. در این آزمایش، بالاترین ضریب همبستگی بین عملکرد دانه و صفات زراعی نظیر ارتفاع بوته (r= 0.95**)، عملکرد غلاف (r= 0.97**)، تعداد غلاف در بوته (r= 0.92**) و وزن 100 دانه (r= 0.91**) به‌دست آمد.نتیجه‌گیری: نتایج این آزمایش نشان داد عملیات آبیاری و محلول‌پاشی الکل اتانول سبب بهبود رشد و عملکرد دانه بادام زمینی تحت شرایط اقلیمی منطقه شد. بدین ترتیب، کاربرد برگی اتانول با غلظت 20 % حجمی می‌تواند برای افزایش رشد گیاه و عملکرد دانه بادام زمینی در منطقه و شرایط اقلیمی مشابه قابل توصیه باشد.