اثر رژیم آبیاری، فاصله ردیف کاشت و کود فسفره بر عملکرد و اجزای عملکرد سیاه‌دانه

Abstract

چکیدهسابقه و هدف: آب یکی از عوامل محیطی است که تأثیر عمده‌ای بر رشد و میزان مواد مؤثره گیاهان دارویی دارد. گیاهان در طی دوران رشد خود با تنش‌های متعدد محیطی مواجه می‌شوند. هر یک از این تنش‌ها می‌توانند بسته به میزان حساسیت و مرحله رشد گونه گیاهی، اثرات متفاوتی بر رشد، متابولیسم و عملکرد آن‌ها داشته باشند. مدیریت مصرف عناصر غذایی نیز از جمله عواملی است که در کنار مدیریت مصرف آب عملکرد کمی و کیفی گیاهان زراعی و دارویی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فسفر نیز یک ماده مغذی ضروری برای رشد گیاه است. به رشد ریشه، بلوغ گیاه و رشد بذر کمک می‌کند. فسفر در کنار نیتروژن و پتاسیم یکی از مهم‌ترین عناصر حیات گیاهی است. خاک به دلایل مختلفی از جمله شسته شدن در اثر باران از فسفر تهی می‌شود. بنابراین، کشاورزی مدرن متکی به استفاده از کودهای مبتنی بر فسفر است. به همین دلیل این مطالعه به منظور بررسی اثر رژیم آبیاری، فاصله ردیف کاشت و کود فسفره بر عملکرد و اجزای عملکرد سیاه‌دانه طراحی و اجرا شد.مواد و روش‌ها: آزمایش به‌صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1396 در مزرعه تحقیقاتی شرکت زیبااندیشان اصفهان اجرا شد. سه سطح رژیم آبیاری (50، 100 و 150 میلی‌متر تبخیر آب از تشتک تبخیر کلاسA ) به‌عنوان فاکتور اصلی، سه سطح کود فسفر (0، 75 و 150 کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل) و سه سطح فاصله ردیف کاشت (20، 30 و 40 سانتی‌متر) به‌عنوان فاکتورهای فرعی مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر متقابل سه گانه رژیم آبیاری، کود فسفر و فاصله ردیف کاشت بر تمام صفات به جز نسبت وزن دانه به کپسول در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. بیشترین تعداد دانه در کپسول (115 عدد)، وزن هزار دانه (2 گرم) و عملکرد دانه در بوته (2/19 گرم بر گیاه) از رژیم آبیاری 50 میلی‌متر، فسفر 150 کیلوگرم در هکتار و فاصله ردیف کاشت 30 سانتی‌متر، بیشترین عملکرد دانه (5907 کیلوگرم در هکتار) و بیولوژیک (8650 کیلوگرم در هکتار) از رژیم آبیاری 50 میلی‌متر، فسفر 150 کیلوگرم در هکتار و فاصله ردیف کاشت 20 سانتی‌متر و بیشترین شاخص برداشت (9/69 درصد) از رژیم آبیاری 100 میلی‌متر، فسفر شاهد و فاصله ردیف کاشت 40 سانتی‌متر به دست آمد. نتیجه‌گیری: براساس نتایج به دست آمده در این آزمایش می‌توان بیان کرد که اگرچه با افزایش فاصله ردیف و کاهش تراکم، سهم هر بوته از آب، موادغذایی و نور افزایش و این امر سبب افزایش تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در بوته می‌شود ولی با توجه به اینکه در زراعت عملکرد دانه به عنوان مهم‌ترین شاخص ارزیابی می‌باشد لذا در شرایط مشابه رژیم آبیاری 50 میلی‌متر، فسفر 150 کیلوگرم در هکتار و فاصله ردیف کاشت 20 سانتی‌متر توصیه می‌گردد.کلید واژه‌ها: تغذیه گیاه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک، کشاورزی پایدار، گیاه دارویی.