رابطه تاریخ نگاری با قدرت در گفتمان اسماعیلی: مطالعۀ موردی دولت فاطمیان

Abstract

تاریخ‌نگاری اسماعیلیان به دلیل ابتناء بر فلسفه‌ی نظری خاص خود؛در برخی جنبه‌های نگرشی مانند عامل محرک تاریخ،الگوی حرکت تاریخی و اندیشه‌ی پیشرفت در تاریخ،با جریان مسلط تاریخ‌نگاری سنتی دارای تفاوت‌هایی بنیادین است. این مسأله با اثرگذاری مستقیم بر حجم نگارش تاریخ،موضوع،هدف،رویکرد و روشِ نگارش تاریخ از سوی مورخان اسماعیلی‌مذهب؛آثار تاریخ‌نگارانه‌ی اسماعیلیانِ نخستین و به تبعِ آن فاطمیان را تحت تأثیر قرار داده است؛به گونه‌ای که بسیاری از محققان این حوزه را بر این باور واداشته که اساساً اسماعیلیان فاقد سنت تاریخ‌نگاری خاص خود هستند. موضوعی که در این مقاله به دنبال بررسی آن هستیم،تحلیل رابطه تاریخ‌نگاری با قدرت سیاسی در دوره‌ی فاطمیان و برسی تآثیر آن در رویکرد و موضوع تاریخ‌نگاریِ مورخان فاطمی در ادوار مختلف حیات سیاسی این دولت است. نتایج این پژوهش نشان خواهد داد که تحولات سیاسی پیرامون جایگاه امام به عنوان نقطه‌ی محوری در اندیشه‌ی اسماعیلی،تا چه اندازه سبب تحول در رویکرد و موضوع تاریخ‌نگاری در دوره‌ی فاطمیان شده است. شیوه‌ی پژوهش در این مقاله به روش تحلیل محتوای کیفی و استخراج داده‌ها مبتنی بر گزینش گزاره‌های معنادار از منابعِ کتابخانه‌ای است.