ارزیابی الگوی پراکنش فصلی و تنوع زیستی جوامع درشت بی‌مهرگان کفزی در رودخانه آجی سو (استان گلستان)

Abstract

<strong>جوامع بنتیک به ­عنوان شاخص زیستی در اکوسیستم ­های آبی مطرح می ­باشند. هدف از مطالعـه حاضـر، ارزیابی زیستی رودخانه آجی</strong><strong>‎</strong><strong>سو براساس ساختار جوامع درشت بی‌مهرگان کفزی بود. نمونه ­های کفزی به ­صورت فصلی از چهار ایستگاه (با 3 تکرار) به­ مدت یک­ سال با استفاده از نمونه بردار سوربر با سطح پوشش 30×30 سانتی ­متر جمع ­آوری شدند. در مجموع تعداد 1106 نمونه از موجودات کفزی شناسایی شدند که بیش ­ترین فراوانی به ­ترتیب مربوط به رده دوبالان و یک ­روزه­ ها در فصل پاییز بود درحالی­ که سایر گروه ­ها فراوانی ناچیزی داشتند. بیش ­ترین پراکنش درشت بی‌مهرگان کفزی در ایستگاه ­های 2 (37 درصد) و 3 (29 درصد) به ­دست آمد. مقیاس­ گذاری چند بعدی (</strong><strong>MDS</strong><strong>) و نمودار خوشه ­بندی به ­دلیل فراوانی راسته </strong><strong>Diptera</strong><strong>، </strong><strong>Oligocheta</strong><strong> و </strong><strong>Ephemeroptera</strong><strong> در ایستگاه ­های ۲، ۳ و ۴ فصل پاییز و تابستان، درشت بی‌مهرگان کفزی ۳ گروه مجزا از یکدیگر نشان داند. شاخص تنوع (شانون</strong><strong>–</strong><strong> وینر)، شاخص غالبیت (سیمپسون) و غنای گونه (مارگالف) مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیش ­ترین شاخص تنوع (0/</strong><strong>16</strong><strong>±</strong><strong> 1/36)، شاخص غالبیت (0/</strong><strong>03</strong><strong>±</strong><strong> 0/77) و غنای گونه (0/21</strong><strong>±1</strong><strong>/37) در فصل پاییز بود، درحالی­ که کم­ترین مقدار در فصل گرم (تابستان) به ­دست آمد. همبستگی معنی ­داری بین شاخص ­های مختلف زیستی و برخی از پارامترهای آب ازجمله دما، اکسیژن محلول، شوری، هدایت الکتریکی و کل مواد جامد محلول وجود دارد. به ­طورکلی مشخص گردید که حشرات آبزی، جمعیت غالب درشت بی‌مهرگان کفزی رودخانه آجی ­سو را تشکیل می‌ دهند. درشت بی‌مهرگان کفزی در فصل پاییز بیش ­ترین فروانی و تنوع زیستی را به ­خود اختصاص دادند.</strong>