شناسایی و بررسی فراوانی و تنوع ماکروبنتوزهای رودخانه شاپور در استان فارس

Abstract

<strong>اهمیت ماکروبنتوزها نه‌تنها به ­دلیل حضور آن‌ها در زنجیره غذایی می‌باشد، بلکه وجود یا نبود برخی از گونه‌های کف ­زی نشان‌دهنده کیفیت آب ازنظر میزان آلودگی می‌باشد. در تحقیق حاضر ماکروبنتوزهای رودخانه شاپور استان فارس طی یک دوره یک‌ ساله از آبان سال 1390 تا آذرسال 1391 در 6 ایستگاه در 4 فصل مورد بررسی قرار گرفت. جهت نمونه‌برداری از ماکروبنتوزها در ماه دوم هر فصل از نمونه‌بردار سوربر و اکمن استفاده شد. پس از شناسایی ماکروبنتوزها با استفاده از کلیدهای شناسایی، فراوانی آن‌ها در فصول مختلف مورد بررسی قرار گرفت. میزان اکسیژن، دما، pH در زمان نمونه­ برداری ماکروبنتوزها نیز اندازه­ گیری شد. در این تحقیق تعداد 6 گروه از ماکروبنتوزها شامل یک‌روزه‌ها (Ephemeroptera)، دوبالان (Diptera)، بال­ موداران (Trichoptera)، شکم ­پایان (Gasteropoda)، بهاره­ مانندها (Plecoptera)، سنجاقک‌ها (Odonata) در تمام ایستگاه‌ها شناسایی شدند. مقایسه میزان فراوانی گروه‌های مختلف نشان داد که بیش­ ترین تعداد گونه‌های شناسایی‌شده متعلق به راسته یک‌روزه‌ها (Ephemeroptera) با 51 درصد بوده و بعد از آن به­ ترتیب راسته دوبالان (Diptera) با 23 درصد، بال ­موداران (Trichoptera) با 18/5%، شکم ­پایان (Gasteropoda) با 2/5%، بهاره مانندها (Plecoptera) با 2/5% و سنجاقک‌ها (Odonata) با 2/3% قرار داشتند. میزان فراوانی ماکروبنتوزها در فصل بهار (8300 عدد در مترمربع) بیش ­تر از سایر فصول بود و کم­ ترین میزان در فصل پاییز (3650 عدد در مترمربع) مشاهده شد. اکسیژن محلول فقط در دو فصل بهار و زمستان اختلاف معنی‌دار داشت (0/05></strong><strong>p</strong><strong>) و بالاترین مقدار (8/3 میلی‌گرم در لیتر) در زمستان ثبت شد. درجه حرارت بین چهارفصل بهار، تابستان، پائیز و زمستان اختلاف دار معنی‌دار نشان داد (0/05></strong><strong>p</strong><strong>). بالاترین مقدار pH در فصل تابستان ثبت شد که با سایر فصول اختلاف معنی‌دار داشت (0/05></strong><strong>p</strong><strong>). درخصوص شاخص‌های تنوع، بیش ­ترین و کم­ ترین میزان تنوع شانون در پاییز (1/999) و بهار (1/706)، بیش ­ترین و کم ­ترین میزان غالبیت سیمپسون به ­ترتیب در بهار (0/38) و پاییز (0/29) و بیش ­ترین میزان یکنواختی کامارگو در پاییز (0/538) و کم ­ترین میزان آن در بهار (0/423) اندازه‌گیری شد. نتایج این تحقیق نشان دادند که یک‌روزه‌ها درمجموع 12 ماه بررسی بالاترین فراوانی را در مقایسه با سایر گونه‌ها داشتند.</strong>