تبیین معاد جسمانی بر اساس مبانی هستی شناختی حکمت متعالیه

Abstract

<br /> ملاصدرا بخش مهمی از مبانی فلسفی خویش را صرف تمهید مقدمات اثبات معاد جسمانی می نماید. وی با تجزیه این مقوله به دو مساله عینیت بدن دنیوی و اخروی و همچنین وجود تعارضات گزاره های آن, به ارائه تبیین درخور در باب حشر جسمانی می پردازد. عمده مبانی صدرا در این مقوله به دو حوزه وجودی و معرفتی بازگشت می کند. وی در حوزه وجودی بر اساس لحاظ وحدت و فردیت خارجی موجودات, هویت اصالی هر موجود را حقیقت تشکیکی وجود می داند که اتصاف آن به ترکیب از ماده، صورت و یا جنس و فصل, محصول خلاقیت و انتزاع ذهن از فرایند اشتداد بوده است. از نظر وی فرایند مرگ نیز عینا گونه ای از اشتداد وجودی بوده و در نتیجه مستلزم انقلاب یا هرگونه تغییر و تحولی در هویت انسان نخواهد بود. صدرالمتالهین بر این اساس به دفع تعارضات حوزه وجودی می پردازد. در حوزه معرفتی نیز, وی با تمسک به مبنای خود در تجرد خیال و ادراکات خیالی به دفع تعارض احتمالی اجتماع فرایند مرگ و حشر جسمانی اهتمام می ورزد. درستی آزمایی این تبیین در معیار کلام حق نشان می دهد که رویکرد ملاصدرا در مقوله حشر جسمانی با تبیین قرآنی آن سازگار است.