اقبال و ادبار فیلسوفان غربی نسبت به نظریه غایت‌انگاری

Abstract

<strong style="font-size: 10px;">عین الله خادمی</strong><strong><strong>[1]</strong></strong> <strong> چکیده</strong> اصل علت غائی – علی‌رغم این که در فلسفه اسلامی همچون خود اصل علیت از مسلّمات است– در میان فلاسفه غربی دغدغه‌آفرین شده است. در شماره قبل با نظرات ارسطو، توماس آکوئینی، بیکن و دکارت درباره علت غایی آشنا شدیم و در این قسمت به دیدگاه‌های اسپینوزا، لایب‌نیتس، کانت و ژیلسون دراین‌باره می‌پردازیم. اسپینوزا به شدت به نظریه غایت‌انگاری حمله کرده و دلایلی برای ابطال آن ذکر کرده است. در مجموع بعد از رنسانس قاطبه فیلسوفان و دانشمندان تعلیل مکانیستی (ماشینوارگی) را بر تعلیل بر مبنای غایت شناسی ترجیح دادند، اما لایب نیتس از نظریه غایت انگاری در دو عرصه فیزیک و متافیزیک به صورت جانانه دفاع کرد و کانت تفسیر ارسطویی این نظریه را در تاریک خانه تاریخ محبوس و خود تفسیر جدیدی از آن ارائه داد و از تفسیر خود دفاع نمود. اتین ژیلسون از حضور شاداب این نظریه در عرصه متافیزیک ـ نه علوم تجربی ـ دفاع می‌نماید و آن را به عنوان یکی از بنیادهای مسیحیت معرفی می‌کند. ***

[1]. دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی