مقاله علمی – پژوهشی:‌ همبستگی بین فراوانی جوامع ماکروبنتوزی با عامل‌‌های زمانی و مکانی (مطالعه موردی: رودخانه قره‌سو، اردبیل)

Abstract

آلودگی آب یک مشکل بزرگ جهانی است که بر گیاهان و موجودات زنده‌‌ اثر می‌گذارند. عوامل تاثیرگذار بر آلودگی آب شامل آلایندهای صنعتی، کشاورزی و انسانی است. رودخانه قره‌سو از لحاظ آلودگی به دلیل مصارف آب رودخانه در بخش کشاورزی و آبزی‌پروری از اهمیت زیادی برخوردار است. در تحقیق حاضر، تاثیر مزارع پرروش ماهی و نوع بستر رودخانه بر فراوانی جوامع ماکروبنتوزی مورد بررسی قرار گرفت. به همین منظور چهار ایستگاه: 1) ایستگاه بالادست و قبل از مزارع پرورش ماهی (به ‌عنوان ایستگاه شاهد)، 2) ایستگاه بین مزارع پرورش ماهی، 3) ایستگاه آخر مزارع و 4) ایستگاه پایین‌‌دست به فاصله 4 کیلومتری از آخرین مزرعه پرورش ماهی تعیین گردید. نمونه‌‌برداری از ماکروبنتوزها و بستر رودخانه در دو فصل زمستان و بهار انجام شده و فراوانی آنها در ایستگاه‌ها و ماه‌های نمونه‌‌برداری محاسبه شد. بیشترین فراوانی مربوط به خانواده‌های شیرونومیده (1456 تعداد در متر مربع) و سیمولیده (2737 تعداد در متر مربع) از راسته دوبالان[1] بود که به‌ترتیب در ایستگاه‌های پساب 2 و ایستگاه پایین‌‌دست در فصل زمستان مشاهده شدند. همچنین جنس بستر رودخانه برای تعیین همبستگی با گونه ماکروبنتوز مشخص گردید. ماکروبنتوزهای شناسایی شده در گروه‌های تغذیه‌‌ای طبقه بندی شدند و ارتباط بین آنها با جنس بستر با استفاده از همبستگی پیرسون مشخص گردید. میزان ارتباط گونه‌های مختلف ماکربنتوز با ایستگاه‌ها و ماه‌های نمونه برداری با استفاده از نرم افزار Canoco و آنالیز آماری CCA یافت شد. مطالعه حاضر نشان داد که پساب مزارع پرروش ماهی بر فراوانی ماکروبنتوزهای رودخانه قره‌سو تاثیرگذار بوده است که علت آن می‌‌تواند به دلیل افزایش مواد مغذی آب رودخانه در اثر رهاسازی پساب و نیز کاهش دما و کاهش تجزیه مواد مغذی در فصل زمستان باشد. بنابراین، براساس یافته‌ها حضور گروه‌های تغذیه‌ای مختلف ماکروبنتوز متاثر از نوع بستر رودخانه و فصول مختلف سال است.

[1] Diptera