محاسبه ساعت مجاز کارکرد چاههای کشاورزی بر مبنای نیاز آبی و الگوی کشت در استان همدان (مطالعه موردی دشت اسد آباد)

Abstract

چکیدهمقدمه: خشکسالی‌های اخیر و اضافه برداشت چاه‌ها باعث افت سطح منابع آب زیر‌زمینی در خیلی از دشت‌های کشور شده است. این پژوهش به­ منظور بررسی و ارائه روش­ های اصلاحی تعیین ساعت مجاز پمپاژ چاه‌های کشاورزی دشت اسدآباد همدان انجام شد.روش­: در این تحقیق سطح زیر کشت محصولات باغی و زراعی طی یک بازه 5 ساله تهیه شد. نیاز آبی محصولات مختلف برای دشت اسد­آباد از سند ملی آب استخراج و با در نظر گرفتن راندمان متوسط دشت، نیاز ناخالص آبیاری محاسبه شد. با تقسیم نیاز ناخالص آبیاری بر هیدرومدول سه ماهه حداکثر، ساعت مجاز کارکرد چاه در هر ماه محاسبه شد. محاسبات با در نظر گرفتن گیاهان اصلی الگوی کشت و کل گیاهان الگوی کشت به منظور تاثیر الگوی کشت انجام شد.یافته ­ها: متوسط تعداد ساعت پمپاژ سالانه برای دشت اسدآباد با در نظر گرفتن میانگین هیدرومدول سه ماهه (خرداد، تیر و مرداد ) برابر با 3455 ساعت محاسبه شد که نسبت به ساعت در نظر گرفته شده در دشت اسدآباد حدود 15 درصد بیشتر است. اثر تغییرات سالانه الگوی کشت بر مقدار ساعت کارکرد چاه‌ها در سطح احتمال 5 درصد معنی­ دار بود. نتایج دو روش اصلاحی محاسبه ساعت پمپاژ باعث افزایش 26 تا 33 درصدی در ساعت کارکرد سالانه چاه‌ها گردید که شرایطی نزدیک­تر به واقعیت موجود می­ باشد. نتیجه­ گیری: در بررسی حاضر مشخص شد که جهت تعیین ساعت مجاز پمپاژ، به جای استفاده از تمامی گیاهان الگوی کشت، می‌توان از گیاهان عمده الگوی کشت که حدود 90% سطح زیر کشت را تشکیل می­ دهند استفاده نمود. همچنین بجای برآورد نیاز آبی گیاهان بر اساس سند ملی آب، از روش پنمن- مانتیت اصلاح شده و بر اساس داده‌های هواشناسی به روز استفاده نمود. در بهینه­سازی روش هیدرمدول سه ماهه، پیشنهاد می­ شود تا هیدرومدول واقعی اندازه­ گیری شده استفاده گردد یا هیدرومدول بر اساس نیاز آبی شش ماهه اول دوره آبیاری گیاهان محاسبه شود.