تبیین جامعه شناختی نگرش‌ها و ادراک خطر سیلاب از طریق واکاوی نظام معنایی سیل زدگان استان خوزستان: یک پژوهش ترکیبی

Abstract

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف تبیین جامعه شناختی نگرش­ها و ادراک خطر سیلاب از طریق واکاوی نظام معنایی سیل زدگان در استان خوزستان انجام شده است. روش: در مرحلۀ کیفی پژوهش از روش نظریۀ زمینه‌‌ای (رویکرد سیستماتیک) استفاده شد. جامعۀ مطالعه‌شده، خانواده­های سیل زدگان استان خوزستان است. داده­های این پژوهش از طریق مصاحبة عمیق و نمونه­گیری هدفمند- نظری با 25 نفر از ذی­نفعان مرتبط با سیلاب، گردآوری شده و برای تحلیل داده­ها از پنج مرحلة کدگذاری باز و تشخیص مفاهیم، توسعة مفاهیم درجهت ابعاد و ویژگی­ها، تحلیل داده­ها برای زمینه و واردکردن فرایند به تحلیل و یکپارچه سازی مقولات استفاده شد. در بخش کمی با توجه به قضایای منتج از بخش کیفی، پرسش نامه­ای تنظیم و در اختیار 484 نفر از شهروندان مناطق سیل­زده قرار گرفت. در بخش کیفی بعد از کدگذاری، هفت مقولة اصلی از داده­ها پدیدار شد. یافته ­ها: مدل ظهوریافته شامل سه بعد شرایط، کنش- تعامل­ها و پیامدهاست. بعد«شرایط» شامل ضعف نهادهای دولتی و غیردولتی در خدمات رسانی، ضعف مدیریت بحران در خدمات­رسانی و ... به عنوان شرایط علی؛ شوک­های محیط زندگی، آسیب پذیری اقتصادی خانواده، عملکرد ضعیف سازمان­های دولتی و غیردولتی در ارایه آموزش­های ایمنی- بهداشتی، بعد «کنش-تعامل»، شامل بازخورد سیل زدگان، عدم دانش و آگاهی در خصوص سیلاب، ادراک خطر سیل، دستپاچگی اهالی روستا و .. بعد از بین رفتن سرمایه اجتماعی (مردم نسبت به مسئولین)، خسارت به اموال، فقیرتر شدن افراد است که حول یک مقولة هسته به نام «تبعات اجتماعی- اقتصادی سیلاب» شکل گرفته­اند. همچنین در بخش کمی براساس نتایج حاصل از یافته­های توصیفی در بخش کمی در سیلاب اخیر وضعیت سرمایه اجتماعی در ابعاد اعتماد و همبستگی اجتماعی قابل تحلیل می باشد.