تحریک و فراخوانی سلول‌های بنیادی عصبی شکنج دندانه‌ای هیپوکامپ به‌عنوان یک استراتژی درمانی نوین و مؤثر در بیماری آلزایمر: مطالعه مروری

Abstract

پیش‌زمینه و هدف: بیماری آلزایــمر با از بین رفتن سلول‌های عصبی و اختلال سیناپسی در ناحیه هیپوکامپ شروع‌ شده و با تخریب بافت عصبی و نقایص شناختی از قبیل ناتوانی در یادگیری، از بین رفتن حافـــظه و عدم شناسایی افراد، مکان‌ها و اشیاء ادامه می­یابد. این بیماری با کاهش نورون زایی در ناحیه شکنج دندانه­ای هیپوکامپ ارتباط مستقیم دارد. لذا استراتژی­های درمانی نوین مبتنی بر سلول درمانی، بر کاربرد سلول‌های بنــیادی عصبــی شکنج دندانه­­ای هیپوکامپ متمرکز شده است. به علت بقاء پایین سلول‌های عصبی، عدم مهاجرت و تمایز هدفدار این سلول‌ها، به نظر می­رسد فراهم کردن ریز محیـــط مطلوب و مناسب و تحریک جهت­دار می‌تواند در این امر مؤثر باشد. مواد و روش کار: تحقیق حاضر یک مطالعه مروری توصیفی بوده و مقالات متعدد نمایه شده در پایگاه­های علمی PubMed، ISI و Scopus در زمینه­ی کاربرد سلول‌های بنــیادی عصبــی در بیماری‌های تخریب‌کننده­ی عصبی مانند آلزایمر بحث و بررسی شده است. همچنین روش‌های تحریک و فراخوانی سلول‌های بنــیادی عصبــی با استفاده سلول‌های بنیـادی مزانشیمی، فاکتورهای رشد، داربست‌ها و ماتریکس خارج سلولی برای ایجاد محیط مطلوب جهت ترمیم و بازسازی توصیف و ارزیابی شده است. یافته­ ها: مطالعات نشان می­دهد که سلول‌های بنیادی مزانشیمی با تولید فاکتورهای نوروتروفیک، کموکـــین­ها و مولکول‌های ماتریکس خارج سلولی باعث افزایش تکثیر، مهاجرت، فراخوانی، تمایز نورونی و انعطاف­پذیری سیناپسی سلول‌های بنــیادی عصبــی می‌شوند. همچنین این سلول‌ها با ترشح فاکتورهای ضدالتهابی و سرکوبگر آپوپتوزی مرگ، سلول‌های بنــیادی عصبــی را کاهش داده و میزان بقاء سلولی را افزایش می­دهند. نشان داده شده است داربست­های ساخته‌شده از مواد طبیعی می­توانند با ایجاد ریز محیط مطلوب و سازگار، ماتریکس خارج سلولی طبیعی را تقلید و باعث ارتقاء عملکرد، مهاجرت و تمایز نورونی سلول‌های بنــیادی عصبــی شوند. این داربست‌ها می­توانند زمینه را برای ترمیم و بازسازی بافت تخریب‌شده آماده کرده و درنتیجه عملکرد رفتارهای شناختی را بهبود دهند. بحث و نتیجه­ گیری: تحریک و فراخوانی سلول‌های بنــیادی عصبــی درون‌زاد شکنج دندانه­ای هیپوکامپ با استفاده از سلول‌های بنیادی مزانشیمی، فاکتورهای ترشحی، ماتریکس خارج سلولی و داربست­های طبیعی و سنتتیک می‌تواند در محافظت و درمان بیماران آلزایمری بسیار مؤثر و کارآمد باشد.