سنجش ناترازی نرخ حقیقی ارز و عوامل مؤثر بر آن در مجموعه کشورهای عضو اوپک (با تأکید بر شاخص‌های باز بودن حساب سرمایه و انعطاف‌پذیری نرخ ارز)

Abstract

تغییرات نرخ حقیقی ارز بر وضعیت تراز پرداخت‌ها و قدرت رقابت بین‌المللی یک کشور تأثیرگذار است و انحراف آن از سطح تعادلی بلندمدت، معمولاً عدم تعادل‌هایی در اقتصاد کلان ایجاد می‌کند. این امر در کشورهای دارای منابع نفتی با توجه به ساختار تجارت خارجی آن‌ها نیز دارای اهمیت است. بر این اساس، با توجه به معدود مطالعاتی پیرامون موضوع مورداشاره در مجموعه منتخبی از کشورها با ویژگی‌های خاص مشترک، هدف از این تحقیق بررسی عوامل مؤثر بر ناترازی نرخ حقیقی ارز در مجموعه کشورهای عضو اوپک در دوره زمانی 2000-2020 می‌باشد. در این راستا ضمن محاسبه نرخ حقیقی ارز، مقادیر تعادلی و درنهایت ناترازی آن در مجموعه منتخب تحقیق با رویکردهای سازگار با مبانی نظری، به بررسی عوامل مؤثر بر ناترازی نرخ حقیقی ارز ازجمله باز بودن حساب سرمایه و انعطاف‌پذیری نرخ ارز با روش گشتاورهای تعمیم‌یافته (GMM) پرداخته‌شده است. نتایج علاوه بر نشان دادن وضعیت ناترازی نرخ حقیقی ارز در هر یک از کشورهای موردبررسی، نشان می‌دهد استراتژی حساب سرمایه و انعطاف‌پذیری نرخ ارز تأثیر معناداری بر ناترازی نرخ حقیقی ارز دارد. با توجه به نتایج تحقیق، اتخاذ یک نظام ارزی شناور مدیریت‌شده، جلوگیری از افزایش حجم پول و نقدینگی و برنامه‌ریزی برای کاهش تبدیل دلارهای حاصل از منابع طبیعی به پول ملی، کنترل تورم و درنتیجه حفظ قدرت رقابت‌پذیری کشورهای صادرکننده نفت در مقایسه با سایر کشورها به‌عنوان راهکارهای سیاستی مطرح‌شده است.