بررسی تأثیر سیاست مالیات بر ارزش‌افزوده بر فرایند گذار از دولت رانتییر در ایران با استفاده از آمارهای رسمی حوزه‌‌ی مالیاتی

Abstract

چکیده. در حال حاضر نفت، مهمترین و در عین حال سیاسی‌ترین کالای اقتصادی جهان امروز است. در ایران نیز این کالا به عنوان مهمترین منبع قدرت سیاسی و اقتصادی محسوب می‌شود. همچنین باید توجه داشت که دارا بودن سرمایه‌های تجدیدناپذیر همچون نفت الزاماً به معنای امکانات رفاهی یک کشور نیست. وابستگی ملی کشورهای نفت خیز به نفت تبعات متنوعی از جمله رانتی شدن فعالیت‌ها برای این کشورها دربرداشته است. تکیه دولت‌های رانتییر بر درآمدهای سرشار نفتی؛ سبب نادیده گرفتن طبقات مختلف مردم و در نتیجه پیامدهای منفی برای اقتصاد این کشورها خواهد بود. از طرف دیگر، بسیاری از اقتصاددانان معتقدند که اصلاح نظام مالیاتی می‌تواند نقش قابل توجهی در بهبود این وضعیت و گذار از دولت رانتییر داشته باشد. یکی از شاخص‌های مهم و مدرن برای اصلاح نظام مالیاتی، سیاست مالیات بر ارزش‌افزوده است. از این‌رو، هدف این تحقیق آن است که با استفاده از ظرفیت نظام آمارهای رسمی کشور، ابتدا به بررسی و ارزیابی نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت‌های موجود در تأثیر سیاست‌گذاری مالیاتی در ایران در فرایند گذار از دولت رانتییر با تأکید بر سیاست مالیات بر ارزش‌افزوده پرداخته و سپس استراتژی مناسب را انتخاب کنیم. در این راستا از روش‌ها و تجزیه و تحلیل‌های آماری مانند آنالیز رتبه‌ای فریدمن و آنالیز SWOT۱ استفاده شد. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری شامل100 نفر از کارشناس خبره در زمینه مالیات بر ارزش‌افزوده و مباحث دولت رانتییر است. همچنین، روش نمونه‌برداری به صورت تمام شمارشی است. نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل‌ها نشان می‌دهند که در بین راهبردهای تحلیل محیطی، استراتژی مناسب جهت گذار از دولت رانتییر؛ راهبرد محافظه‌کارانه (ثبات سیاست‌های مالیات بر ارزش‌افزوده) می‌باشد. بنابراین، این راهبرد متضمن استفاده از نقاط فرصت‌ها در جهت کاهش تأثیر نقاط ضعف مانند: ایجاد وحدت رویه و شفاف‌سازی و رفع ابهام در اجرای سیاست‌های مالیات بر ارزش‌افزوده، افزایش اعتبارات اداره مالیات متناسب با اهداف و استراتژی‌های ارائه شده و ایجاد هماهنگی بین اداره مالیات و شرکت‌های نفتی می‌باشد.