تأثیر زمین‎شناسیِ شهری سرپل‎ذهاب بر حساسیت‎های اجرای دو سازه عمرانی

Abstract

زمینه و هدف: زمین‎شناسیِ شهری به کاربرد مطالعات زمین‎شناسی جهت مدیریت مخاطرات طبیعی و توسعه پایدار در مناطق شهری می‎پردازد. در شرایطی که مخاطرات زمین‎شناسی ناشی از زلزله 21 آبان 1396، منطقه سرپل‎ذهاب را فرا گرفته بود، در مجاورت شهر دو تونل زیرزمینی در حال اجرا بود. تأثیرات منفی سازه‎ها، می‎توانست موجب تشدید بحران در منطقه زلزله‎زده گردد. روش: با نتایج بازدیدهای میدانی و مرور متون تخصصی و ادبیات فنی (مقالات، اسناد و گزارشات)، مخاطرات زمین‎شناسی ناشی از زلزله در منطقه سرپل‎ذهاب، از دیدگاه دانش زمین‎شناسیِ شهری مورد بررسی قرار گرفته است و با استفاده از تجربیات کاری مؤلفین در تونل‎های سرپل‎ذهاب و بازی‎دراز، به چگونگی مدیریت تأثیرات منفی ناشی از حفاری این سازه‎ها (جلوگیری از تشدید بحران در منطقه زلزله‎زده) پرداخته شده است. یافته‎ها: رخداد زمین‎لرزه، زمینه‎ساز وقوع مخاطرات دیگر زمین‎شناسی نظیر:"زمین‎لغزش، بهمن سنگی" گردیده و منطقه دچار بحرانی فراگیر شده است. در چنین شرایطی عملیات حفاری تونل‎ها نیز در نقاطی با جریان آب‎های زیرزمینی-سطحی و نیز با جاده‎های مواصلاتی شهرستان تلاقی پیدا می‎کرد. تأثیرات مخرب عملیات حفاری می‎تواند موجب بُروز مشکلات فراوان (کاهش منابع آب، نشست زمین و مشکل تردد وسایل نقلیه در جاده‎ها) گردد و طبیعتاً بر حجم مشکلات مردمِ زلزله‎زده بیفزاید. نتیجه‏ گیری: بحران‎های ناشی از زلزله، به طور مستقیم و غیر مستقیم با خصوصیات زمین‎شناسیِ شهری مرتبط بوده‎اند، لذا در زمان اجرای تونل‎ها نیز، راه‎کارهایی عملیاتی متناسب با شرایط زمین‎شناسی، لحاظ گردید تا ماشین‎های حفار به شکل ایمن از محدوده‎های پُرخطر عبور نمایند و از تشدید بحران‎های اجتماعی موجود در منطقه زلزله‎زده، جلوگیری به عمل آید.